مهدی شریفیان

ادبیات نوعی ارتباط هنرمندانه بین خالق اثر هنری با مخاطب است تا بتواند یک تصویر و مفهوم خاص را در ذهن مخاطب شکوفا کند. اهمیت خواندن آثار ادبی زمانی مشخص می شود که می بینیم راه رسیدن به قلۀ هدف را هموار و تاثیر پذیری از معنا را دوچندان می کند. خواندن را می توان تا حد زیادی از کارکردهای هرمونوتیک به حساب آورد، زیرا خواننده با چگونگی لحن خوانش خود، می تواند برداشت ها و تاویل های مختلفی را در ذهن مستمع بپروراند. در شیوۀ خواندن صحیح شعر علاوه بر درست خوانی کلمات، باید آهنگ متناسب با آن ها را در لحن کلام رعایت کرد، تا از این طریق پیام اصلی متن با کیفیت بهتری به ذهن مخاطب القا شود. هر واژه و هر معنایی لحن خاص خود را می طلبد که اگر این اصل مهم رعایت شود در اثربخشی مقصود نویسنده و شاعر بی تاثیر نیست. اگرچه لحن بیشتر به عنوان یکی از عناصرداستان مورد توجه قرار گرفته است، اما اهمیت لحن شعر کمتر از داستان و متن نیست، چه بسا بیشتر هم باشد. به طور حتم شاعر هنگام سرودن شعر آن را با لحن خاص خود سروده است و می توان گفت که شاید چندین بار شعرش را با لحن مورد نظرش خوانده باشد. بنابراین از مخاطب آگاه انتظار می رود برای دریافت و درک مفاهیم شعر و نیز برای دریافت التذاذ ادبی بیشتر، آن شعر را با رعایت نکات لحنی بخواند.پایان نامۀ پیش رو انواع لحن را به شیوۀ تحلیلی توصیفی در دیوان اخوان ثالث تبیین و توصیف می کند.

طنز یکی از شگردهای ادبی تاثیر گذار در انتقال مفاهیم سیاسی و اجتماعی است. فرنگیان ادبیات را به لحاظ مضمون به چهار حوزۀ ؛ ادبیات حماسی، ادبیات غنایی ، ادبیات تعلیمی و ادبیات نمایشی تقسیم می کنند و ادبیات نمایشی نیز به نوبۀ خود به کمدی، تراژدی و ملودرام تقسیم می شود. ادبیات کلاسیک فارسی آثار مستقل در زمینۀ تراژدی و ملودرام ندارد. اما در زمینۀ طنز آثار برجسته ای در متون سنتی ما یافت می شود که به نوبۀ خود شهرت جهانی دارد. از جانب دیگر آرامانشهر ، اتوپیای خیالی شاعر است که وجود خارجی ندارد اما قابل تحقق است. طنز اساسا به دنبال آن است که با انتقاد از وضع موجود ، آرمانشهر خیالی شاعر را محقق کند . عبید زاکانی یکی از مطرح ترین شاعران طناز قرن هشتم است که انتقادات زیادی در قالب طنز از روزگار خود دارد که با تحلیل این طنزها می توان به دنیای آرمانی او پی برد. پایان نامه پیش رو به شیوۀ تحلیلی توصیفی در بیان رمز گشایی شاعر از انتقادات اجتماعی او در راستای نشان دادن دنیای آرمانی عبید است.

نظریه استعاره مفهومی توسط جرج لیکاف زبانشناس و مارکجانسون فیلسوف در سال 7304 مطرح گردید و دیدگاه سنتی استعاره را به چالش کشید. استعاره مفهومی، درک یک مفهوم توسط مفهومی دیگر است و مجموعهای از تناظرها میباشند. به مفهومی که » درک و تجربه « میان این دو مفهوم شکل میگیرند که بر پایهی شباهت نیستند بلکه براساس توسط مفهوم دیگر درک میشود حوزه مقصد، و به مفهومی که درک حوزه مقصد را ممکن میسازد حوزه مبدا میگویند. از » خمسه « نظامی شاعر سده ششم، یکی از مثنویسرایان به نام ایران است که آثار بسیار فاخر و ماندگاری به نام خود به جای گذاشته است، سبک او عراقی میباشد و زبان او از فخامت واصالت بالایی برخوردار است و روایی بودن شعر، ایجاد تشبیهات، استعاره مطبوع، مضامین نو و کاربردی و توصیف مناظر و اشخاص از ویژگیهای شعر او میباشند. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به طبقهبندی، تجزیه و تحلیل استعاره مفهومی حسادت در منظومه خسرو و شیرین پرداخته شده است، سپس قلمروهای مبدا مربوط به همراه هر حوزه را مشخص و پس از بررسی و تحلیل دادههای به دست آمده به این نتیجه رسیده شد که نظامی با وجود عدم آگاهی از نگرش جدید استعاره، استعارههای مفهومی بسیار زیبا و غنی با حوزههای مبدا مفاهیم انتزاعی که امر درک کردن را دشوارتر میسازد را خلق کرده است و به جهت آنکه نظامی صرفاً یک راوی بوده نمیتوان به نگرش شخصی او در مورد استعاره مفهومی حسادت پی برد اما میتوان گفت حوزه مبدا قیاس یکی از پرکاربردترین حوزههای مبدا برای اوست. البته با توجه به بافت داستان امری بدیهی میباشد.

یکی از کتاب هایی که از ادبیات و محتوای قرآن کریم و احدیث بهره فراوانی گرفته است، حذیقه سنایی می باشد. در پایان نامه حاضر به بررسی تصاویر بلاغی بر اساس آیات و روایات در این کتاب پرداخته شده است.

جنسیت یکی از مسایل مهم انسان شناسی در ادبیات معاصر ایران است. این پایان نامه به بررسی تاثیر جنسیت بر زبان رد دو رمان قیدار اثر رضا امیر خانی و سهم من از خانم پرینوش صنیعی می پردازد.

موضوع تحقیق حاضر ، تصحیحئ دیوان عنقای طالقانی، سیر زندگانیریال شرح احوال، بررسی و معرفی نسخه خطی جلال الدین علی معروف به عنقای طالقانی از شاعران قرن 14 هجری است.

کتاب مینوی خرد یکی از آثار ارزشمند ایران قبل از اسلام است. خرد و خرد گرایی یکی از آموزه های دین مزدیسنی در ادبیات ایران است که مشخصه های آن در کتاب مینوی خرد به زیبایی نقل شده است. از جانب دیگر اخوان یکی از شاعران مطرح معاصر است که بر آموزه های تفکر مزدیسنی پای می فشارد. این پژوهش به تاثیر آموزه های این کتاب بر آثار شعری اخوان است.

استعاره مفهومی یکی از ابزارهای قابل قبول در بررسی های بلاغی در ابیات است. این پایان نامه به بررسی استعارات مفهومی در غزلیات سعدی می پردازد.

هوشنگ گلشیری یکی از داستان نویسان مطرح معاصر است که تاثیر زیادی بر نویسندگان بعد از خود گذاشته است. اما به نظر می رسد خود او تحت تاثیر بورخس می باشد.

ادبیات داستانی در جهان امروز جایگاه بسیار مهمی یافته و به همان نسبت ادبیات کودک نیز به دلیل سروکار داشتن با نسل های نوپا و آینده ساز از اهمیت بیشتری برخوردار شده است. اما در ایران به رغم افزایش بسیار چشمگیر نویسندگان کودک، داستانها و پژوهشهای مرتبط با آنان از رشد کیفی مناسب برخوردار نبوده و بیش از هر چیزی جنبه ی سرگرمی و آموزندگی ادبیات کودک- آن هم آموزه های جهت دار و منفعل کننده و نامرتبط با ارتقای فکری و خلاقیت های ذهنی- مورد توجه قرار گرفته است. یکی از بارزترین ویژگی های نگاه کودکان ، عینیت بخشیدن به رخدادهای داستان و هم ذات پنداری با شخصیت های آن است. از همین رو پژوهش حاضر بر این هدف استوار گردید که به بررسی و تحلیل عناصر داستان و به طور خاص، شخصیت در داستانهای کودکانه در آثار یکی از داستان نویسان کودک به نام شعبانی بپردازد.

ادبیات غنایی آیینه ی تمام نمای احساسات و عواطف شخصی است که سالیان طولانی بر تارک ادب ایران می درخشد. این نوع ادبی، شامل انواع گوناگون و زمینه های متنوعی از جمله، عاشقانه ها ، شکواییه ها، مرثیه ، شعر عرفانی وطنی و میهنی، فلسفی و ...می شود. هوشنگ ابتهاج و فریدون مشیری، دو شاعر برجسته شعرمعاصر می باشند که اغلب شعرهای آنها در زمینه ی ادبیات غنایی است. در این پژوهش، سعی بر این بوده است، علاوه بر بررسی انواع غنایی در شعر هوشنگ ابتهاج و فریدون مشیری، زمینه های غنایی مانند عشق، فراق، تنهایی و حسرت، دلتنگی،غم گرایی، امید، ناامیدی،...مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.

حکومت بیگانه ترکان سلجوقی که از آسیای میانه وارد مرزهای شرقی ایران شده و پس از آن همچون سیلی سراسر سرزمین پهناور ایران را تا سرحدات امپراطوری روم شرقی زیر سلطه ی خویش آوردند، آثار و پیامدهای گوناگونی برجای نهاد. روسای سلجوقی، عموما بی سواد، پرورش یافته ی صحرا و خوگرفته به عادات قبیله ای – بدوی- بودند.به طوری که در تمام سالهای پادشاهی آنان ، عیش و عشرت طلبی و شراب و شکار جز لاینفک زندگی آنان بود.مساله دیگری که آرامش و امنیت را از مردم و جامعه سلب کرده بود، قشون کشی ها و سپاهیگری هایی بود که در پی توسعه طلبی های آنان صورت گرفته، اوضاع کشور را متشنج می کرد. به گ.نه ای که حتی بین افراد خانواده و قبیله ی خود، همواره نزاع و درگیری بود. فرمانروایی امیران سلجوقی در ایران، علاوه بر قدرت شمشیر و جنگاوری، متکی به دو نهاد قدرتمند بود: خلفای عباسی در عراق و متصوفه در ایران. به همین سبب متولیان مذهبی و فقیهان قشری و عالمان ظاهر و صوفیان ریایی در این دوره بر دگراندیشان و آزادی خواهان می تازند و عرصه را بر آنان تنگ می کنند. سه شاعر بزرگ صاحب اندیشه ی این دوره، ناصرخسرو و خیام و سنایی از پیشگامان در عرصه ی انتقادهای اجتماعی هستند که هریک به گونه ای متفاوت اعتراض خود را بیان کرده و به روشنگری پرداخته اند و افکار و آثارشان همچون مشعلی فرا راه آیندگان قرار گرفته است.

درمیان پادشاهان مطرح ساسانیان،خسروانوشیروان درمیان شاعران ونویسندگان ازجایگاه ویژه ای برخوداراست وازایشان به عنوان سیاستمدار موفق، پادشاه عادل وفردی فیلسوف مشرب یادمی شودکه پندهاونصایح اووالگوی حکومت داری اودردوره اسلامی نمادونموددوره وپادشاه موفق ازاوبه یادگارگذاشته است.همان اندازه که آئین جهانگیری وجهانداری خسروزیوربخش صفحات تاریخ گردیده است آوازه دادگری اوهم زمینه سخن پردازی برای شاعران ونویسندگان پدیدآورده است.می توان گفت که عدالت انوشیروان نزدشاعران ونویسندگان قولی است که همگی برآن اعتقاددارند وهمین توجّه شاعران ونویسندگان به انوشروان درخوشنامی وی سهمی به سزاداشته است.دربرخی ازاین آثار ،شاعران ممدوح خود راازنظرعادل بودن هم سطح انوشیروان دانسته اندودربرخی دیگر،شاعران ممدوح خودرابرانوشیروان برتری داده اندتابدین وسیله ازممدوح خود صله وپاداش بیشتری بگیرند.پندهاوحکمت های انوشیروان نیزدرادبیات فارسی جلوه خاصّی یافته است.دربرخی ازاین پندهامی توان انوشیروان رایک ناصح دلسوزنامید.پندهای انوشیروان به چهاردسته: 1-اخلاق فردی2-اخلاق خانوادگی 3-اخلاق اجتماعی 4-اخلاق سیاسی تقسیم می شوند.وموضوع این پندهاعبارتنداز:ا-تکیه نکردن به دنیا2-تکیه نکردن به زن وفرزند3-تکیه نکردن به ثروت ودرایی4-داشتن بصیرت درزندگی 5-پندشنوی ازفرزانگان 6-احتیاط ودوراندیشی درزندگی 7-بایدهای اخلاقی 8-نبایدهای اخلاقی می باشد. وازدیگر ویژگی های انوشیروان که مادراین پژوهش به آن دست یافتیم این است که ایشان چه ازلحاظ بخشیدن پول وچه ازلحاظ گذشت وعفوکردن فردبخشنده ای بوده است خطاهاواشتباهات خودرامی پذیرفته است وازکسانی که کفران نعمت می کرده اندمتنفّربوده است و خسروانوشیروان به مرگ معتقدبوده است وازتحصیل فرومایه زادگان جلوگیری می کرده است.ویژگی هایی شخصیتی انوشیروان که توسط شاعران ونویسندگان قرن هفت وهشت هجری بیان شده است ازایشان چهره مثبت وموجّه ای به جا کذاشته شده است.

مقایسه ی آراء سیاسی و اجتماعی غزالی و سنایی موضوع اصلی این رساله می باشد. در این رابطه باید گفت: زبان و ادبیات فارسی پیوند ناگسستنی با محیط اجتماعی، فرهنگی و سیاسی خود دارد. همان طور که ذهن شاعر و نویسنده موضوع و محتوای اصلی سخن خود را از بطن اجتماع می گیرد و آنچه پیرامون او اتفاق می افتد از مسائل اجتماعی گرفته تا مسائل سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، نظامی و... موضوع سخن اوست. نحوه ی برخورد با این مسائل هم باعث ایجاد زبان خاص می شود چرا که زبان نیز از شرایط جامعه تغذیه می کند. بنابراین تحقیق و بررسی بر روی متون نظم نثر گذشته میتواند زمینه ی آشنایی ما با اندیشه و افکار نیاکانمان را فراهم آورد. از این رو ما بر آن شدیم تا با بررسی و تحلیل آثار دو تن از بزرگترین و تاثیرگذارترین افراد در حوزه ی فکر و ادبیات کهن ما یعنی غزالی و سنایی و مقایسه ی آنان با هم، نحوه ی برخورد روشنفکران و نوابغ کهن خود را نسبت به واقعیت های عصر، به جامعه ی امروزی بازشناسیم.