محمد طاهری

فرهنگ به معنای عام و جهانشمول و فرهنگ در حوزه خاص جغرافیای ایران نمود بارز و گسترده ای در شعر مهدی اخوان ثالث متخلص به م. امید دارد. بارزترین جلوه فرهنگی اشعر اخوان مفاهیم اسطوره ای و عناصرایران باستان است. اخوان از آنجا که گرایش خاصی به فضای نوستالژیک ایران عهد ساسانی و هخامنشی داشت، در جای جای اشعارش تلاش کرده تا آیینه ای باشد برای تبیین ارزشهای فرهنگی آن دوران. البته اسطور ه های شاهنامه ای که بخش وسیعی از فرهنگ ایران باستان را نمایندگی می کند نیز جایگاه ثابتی در سروده های اخوان ثالث دارد. علاوه بر آنچه که گفته شد نمونه های بسیار ی از عناصر فرهنگی معاصر نیز در شعر اخوان مجال بروز و ظهور یافته است.

در این رساله ابیات دشوار داستان رستم و اسفندیار مورد واکاوی قرار گرفته است.داستان رستم و اسفندیار در شاهنامه فردوسی یکی از پر آوازه ترین و شناخته ترین داستانهای شاهنامه و از شاهکارهای کم نظیر داستانهای رزمی شاهنامه و به بیانی داستان داستانهای شاهنامه است .این داستان روایت قهرمانیها است . قهرمانیهایی که می تواند از یک رویداد تاریخی نشات گرفته باشد و دارای لحنی فاخر و مطمئن است . لحن شخصیتها بنابر فضایی که در آن قرار دارند یکسان و متناسب است . فضای داستان به گونه ای است که خواننده را با فاجعه آشنا می کند و غم آمیخته در داستان از همان ابتدای داستان باعث تشویش و نگرانی خواننده می شود . با مقایسه تطبیقی شروح مختلف شاهنامه که در باب ابیات بحث برانگیز کند وکاو کرده اند، میتوان تحلیل و درک بهتری نسبت به این داستان یافت

طبیعت و عناصر آن در تحلیل اشعار شاملو اهمیت بسزایی دارد. شاملو عناصر طبیعت را به وفور در شعر خود به شکلی سمبلیک بکار میگیرد و بدینوسیله بر غنای ایماژهای شعر خود می افزاید. مهمترین عناصر طبیعی به کار رفته در شعر شاملو عبارتند از کوه، ابر ، باران ، دشت. کوه نماد انسانهای مبارز و حقیقتجو است که همواره بر آرمان خود پافشاری و استقامت دارند. دشت استعاره از فراخنای جهان هستی با همه گستردگیهای آن است. ذ باران نماد رستگاری و طهارت معنوی است و ابر استعاره ای است بر همه استعدادهای شکوفا نشده که در مسیر زندگی قابلیت جلوه و تبلور دارند.

دو کتاب تاریخ بیهقی و سیاستنامه خواجه نظام الملک از کتاب های مهم ادبی تاریخ هستند که تطبیق موضوعی آنها از حیث تشریفات درباری موضوع این رساله است.

بدوی الجبل شلعر معاصر سوری و از شخصیتهای صاحب نام ادبی و سیاسی معاصر سوریه است. اشعار او در این رساله از حیث محتوا با اشعار شهریار تبریزی شاعر بزرگ ایرانی معاصر مطابقت داده شده است.

مایهورترین قسمت شاهنامه از نظر تاریخی دورهی ساسانیان است. نام خسرو دوم، معروف به خسروپرویز )616-014 )به عنوان فرمانروایی که به قول »آرتورکریستین سن« آخرین سلطنت بزرگ ایران باستان را ارائه میدهد نام پرآوازهای است و فردوسی نیز در شاهنامه بعد از خسرو اول )انوشیروان( بیشترین ابیات را به توصیف و بیان حوادث پادشاهی این سلطنت باشکوه در میان ساسانیان اختصاص داده است. او در آغاز پادشاهی با شورشهای بهرام چوبین مواجه گشت که این جنگها هم در کتب تاریخ و هم در شاهنامه بازتاب وسیعی داشته و فردوسی بهطور مفصل به شرح این جنگها پرداخته اما در مورد جنگهای بیست و هفت سالهای که این پادشاه با روم داشته کوچکترین اشارهای نداشته است و در واقع داستان خسروپرویز در شاهنامه شرح حدود 20 سال از رویدادهای فرمانروایی اوست نه 36 سال! وحوادث قبل و بعد از این قسمت حذف شده اما به غیر ازآن تقریباً تمام رویدادها با اختالفاتی جزئی بر تاریخ منطبق است و حوادث و رویدادهای سلطنت این پادشاه پرماجرا، همچون ماجرای عشق شیرین، از میان برداشتن داییهای خسرو گستهم و بندوی، زاده شدن شیرویه به فال بد و شورش سپاهیان خسرو علیه او و زندانیشدن و محاکمه و کشته شدن او و همچنین توصیف داستانهای زیبای پادشاهی او همچون ساختن ایوان مداین و تخت طاقدیس داستان باربد رامشگر و شکوه و جالل و دارایی هنگفت او در شاهنامه با اختالفاتی جزئی با بنمایههای تاریخی برابر است.

آرمانشهر یا مدینه فاضله آرزوی دیرین بشر برای برپایی جامعه ای مبتنی بر کمالات انسانی و عاری از هرگونه فساد و تبعیض بوده است که می توان ریشه های آن را در اعماق تاریخ و مذهب و فلسفه واکاوی کرد و تظاهرات آن را در هنر و ادبیات به تماشا نشست...

در این پایان نامه مولفه های خردمندی و کم خردی در گلستان سعدی بر اساس مدل سه بعدی آردلت بررسی شده است

در این رساله ب فرهنگ عامه در رمان شادکامان دره قره سو مورد مطالعه و تحقیق قرار گرفته است.

کتاب آثارالباقیه، عالمانه ترین و مهم ترین اثر این دانشمند بزرگ در میان دهها آثار اوست. با مشاهده جزئیات کتاب مشخص می گردد که او اطلاعاتی مفصل و گرانبها را طی سالیان زیاد و با زحمت و تلاش فراوان جمع آوری و در این کتاب تدوین کرده است.مولف در بخش های مختلفی از آثارالباقیه اشارات دست اولی در باب فرهنگ وتاریخ واساطیر ایرانی دارد ودر ضمن آنها از پدید آمدن مدنیت ایران وایرانیان باستان سخن رانده است برای مثال می نویسد: « پادشاهان پیشدادی و برخی از کیان که بلخ را جایگاه خود قرار داده بودند؛ نیرین و کواکب و کلیات عناصر را تا زمان پیدایش زردشت، در سال سی ام از سلطنت گشتاسب، تقدیس می کردند » هرچند پژوهشگران به این موارد توجه داشته اند و در موقع لزوم از بعضی مندرجات این کتاب استفاده شده است؛ با این حال لازم می نماید این مطالب به صورت مرتب و دسته بندی شده و با لحاظ کردن اختلافات واشتراکات آن با مندرجات شاهنامه ی فردوسی به عنوان متن معیار، مدون گردد؛ تابتوان تحلیلی علمی از مطالب تاریخی واسطوره شناسی این کتاب ارزشمند به دست داد ودر پژوهش های مربوط بعدی به سهولت از آن ها بهره جست.

ابوعبدالله مشرف الدین مصلح شیرازی در اوایل قرن هفتم متولد شد و در سنه 961 در شیراز وفات یافت.تخلص خود را از نام سعدبن ابی بکر بن سعد زنگی ولیعهد مظفرالدین ابوبکر گرفت. هر وقت سعدی در شیراز بود در خدمت این ولیعهد ادب پرور به سر می برد.سعدی در نظامیه بغداد تحصیل کرد. دانشجویان دانشگاه نظامیه عبارت بودند از مفسران، محدثان، وعاظ، حکام و مذکران.شیخ پس از اتمام تحصیل به سیر و سیاحت پرداخت و در مجالس، وعظ می گفت و مردم را به سوی دین و اخلاق هدایت می کرد.به طوری که از آثار سعدی بر می آید ومعاصرینش هم می نویسند در لغت، صرف و نحو، کلام، منطق، حکمت الهی، و حکمت عملی، (عالم الاجتماع و سیاست مدن) مهارت داشت. مخصوصاً او در حکمت از تمام آثارش پیداست.استاد سخن در مرحله ای از زندگی به سیر و سیاحت در بیشتر کشورهای اسلامی پرداخت، به بلخ و غزنه رفت، به گجرات در هندوستان سفر کرد و با تجربه برهمن های هند آشنا شد و در دهلی زبان هندی را فرا گرفت.در این دوران سعدی از طریق دریا به یمن و حبشه و سپس به کشورهای عربی رفت وپس اززیارت کعبه مدتی در شام به ویژه در دمشق،بعلبک لبنان و بیت المقدس ساکن شد.سعدی پس از سفرهای بسیار به شیراز بازگشت و تجارب خود را به نگارش در آورد.

امیر خسرو دهلوی یکی از بزرگترین شاعران پارسیگوی هند است که غزل او سرشار از زیبایی و لطافت است در واقع واژه ها زبان و آرایه های ادبی در غزل وی در خدمت هرچه بهتر بیان کردن اندیشه های او است در این پژوهش به زیبایی شناسی غزلیات امیر خسرو دهلوی پرداخته شده است. بیان مساله اهمیت موضوع اهداف تحقیق ضرورت انجام تحقیق و روش تحقیق در فصل اول قرار گرفته اند.

دکتر مهدی حمیدی از شاعران بنام و چهره های درخشان ادبیات معاصر ایران است.اولین مجموعه شعرش را در سال 1321 با عنوان «از یاد رفته» منتشر کرد که تماماً در قالب غزل بود.حمیدى شاعرى بود که در جبهه مخالف نیما یوشیج و نوگرایان ایستاد و در پایان سال 1321 دومین دفتر شعرش را به نام «عصیان» به دست چاپ سپرد.حمیدى در سال 1324 قصیده «مصاحبه با نیما پیشواى نوپردازان» را منتشر کرده بود که در جبهه شعرای کلاسیک و مخالفان نیما یوشیجاو را در صف اول قرار داد. او بعد از شهریور 20 با قصاید حماسى‏وار پیرامون شرایط نابسامان سیاسى و اجتماعى ایران و در حمله به اشغالگران بیگانه و جدایى خواهان آذربایجان، مورد توجه خاص و عام واقع شد و به او لقب «شاعر ملى» داده بودند. عاشقانه های او شهریار شباهت های زیادی باهم دارند

در این رساله ترجمه کهن نهج البلاغه از دیدگاه زیباییی شناسی مورد بررسی قرار گرفته است.از اواخر قرن چهارم هجری که سخنان حضرت علی علیه السلام توسط «سید رضی »گردآوری شده عالمان فارسی زبان بر آن شدند که این کتاب نورانی را به زبان فارسی برگردانند، تا فارسی زبانان از برکات این اثرنفیس بهره مند شوند.قدیمی ترین نسخه ترجمه فارسی نهج البلاغه که دردست است، مربوط به قرن ششم هجری است که اخیرا با تحقیق آقای دکتر جوینی در دو جلد به چاپ رسیده است. بعد از آن، ترجمه حسین اردبیلی،معاصر شاه اسماعیل صفوی و سپس شرح وترجمه ملافتح الله کاشانی است. در قرن اخیر ترجمه های فارسی بسیاری از نهج البلاغه صورت پذیرفته است.

کاربرد و بار معنایی واژگان در هر دوره از شعرفارسی متفاوت و مناسب با آن دوره است کاربردئ واژگان در شعر معاصر با آنچه در در شعر قدیم و کلاسیک وجود داشته است تفاوت بنیادی پیدا کرده است واژه های شب در شعر کلاسیک غالبا در معنای ظاهری و تصنعی و ذهنی بوده است. گاهی شاعر از سکوت شب لذت می برد و با خوابیدن خلایق خود را به معبود نزدیک می بیند.و یا گاهی شکایت می کند.

در این رسابه کتاب معارف سلطان ولد از نظر وجوه مختلف سبک شناسی مورد بررسی قرار گرفته است.سلطان ولد این گونه معارف صوفیه را با زبانی بسیار شیوا و ساده مطرح کرده تا حدی که می توان گفت: این نگاشته ولد بسیار شبیه به نگاشته های فارسی دور نخست زبان فارسی، و همانند مولفات نویسندگان سبک خراسانی است. وی از تمثیلهای بسیار زیبایی که در حدیقه و کلیله و دمنه و مثنوی مولانا نیز وجود دارد مانند زاغ و بلبل، گرگ و آهو، شاه و رعیت بهره برده، ونیز از داستانهای قرآنی مانند داستان آدم و قصه یوسف ، موسی وخضر، و موسی وفرعون وغیره سود جسته وامثال فارسی و عربی را با مها رت در میان گفتارش درج کرده، و گفتارش را با ابیاتی از سنایی غزنوی، عطار نیشابوری، مثنوی مولوی و دیگران اراسته است.نکات و دقایقی که در معارف سلطان ولد آمده است بعضی از آنها را در مثنوی مولانا و مقالات شمس می توان دید

تحلیل روایت یکی از شاخه های مهم علم نشانه شناسی است و زبان شناسی، مبنای تحلیل ساختاری روایت است . این شیوه ی تحلیل به بررسی چگونگی حضور نشانه های روایتی، ارتباط این نشانه ها با یکدیگر در رمزگان، نیز شرایط ممکن حضور دال های غیابی در محورهای افقی و عمودی می پردازد . پژوهش حاضر از پنج فصل تشکیل شده است. فصل اول شامل مقدمه و کلیات است. ولادیمیر پراپ ، مردم شناسِ صورت گرایِ روس ، با مطالعه ی ریخت شناسانه ی قصه های پریان روسی در 1928 ، آغاز گر روایت شناسی نوین بود. او الگوی حاکم بر این قصه ها را استخراج کرد و نشان داد قصه های پریان ، به رغم تکثر و تنوع ظاهری ، از نظر انواع قهرمانان و عملکرد آنها ، دارای نوعی وحدت و همانندی است.

در میان ادبیات داستانی ایران، یکی از معروفترین آثار در بین فارسی زبانان یا حداقل در بین خواص فارسی زبان، مرزبان نامه است. مرزبان نامه در عین داستان بودن، هم سیاست نامه است و هم کتاب آموزش اخلاق و رسم زندگی است. البته شاید یکی به خاطر نثر مصنوع و واژه های دیریاب آن، و دیگر این که چون شباهت هایی با کلیله و دمنه داشته و حتی به نظر برخی تقلیدی از آن بوده، کمترمورد توجه محققین و محافل علمی و ادبی قرار گرفته و گویا نسبت به آثاری چون گلستان و مثنوی و ... اندکی مهجور مانده است. پر واضح است آثار بزرگی چون مرزبان نامه نباید فراموش شود و می بایست فارسی زبانان و فارسی دوستان با راهکارهای مناسبی برای شناساندن این آثار گام هایی بردارند و به نظر می رسد یکی از راه های شناساندن آثار قدیمی پرداختن به ساختار آنهاست. بنابراین، بر آن شدیم در اندازه ی توان داستان های این اثر ارزشمند را در پژوهشی با عنوان ریخت شناسی داستان بر مبنای الگوی پراپ مورد بررسی قرار دهیم.داستان های مرزبان نامه بیشتر داستان کوتاه و از نوع فابل یا پارابل می باشد و قابل مقایسه با داستان های پریان نیست که سرشار از افسانه و جادو و تخیل است و در یک کلام ماورایی است. البته در ریخت شناسی ها می توان از آن در بررسی ها استفاده کرد ولی همسانی ریخت شناسی و یکسانی نتیجه این گونه داستان ها با داستان های پریان و افسانه ها دور از انتظار است. در این پژوهش سعی شده است ضمن معرفی داستان، اجزای مختلف داستان از جمله: شخصیت ها، صحنه ها، تضادها، تقابل ها، طرح داستان و ... نیز بررسی گردد و مقایسه ای شکل شناسانه ، با روش ریخت شناسی پراپ انجام گیرد، تا ساختار داستان های مرزبان نامه به شکلی علمی و عینی واکاوی و مورد بررسی قرار گرفته و تقدیم ادب دوستان گردد.