محمد راسخ مهند

طرح نظریه استعاره مفهومی از سوی لیکاف و جانسون (1980) دریچه جدیدی بر روی مطالعات استعاره گشود و آن را برای همیشه از حصار زبان ادبی بیرون کشید و پای این فرآیند شگفت انگیز را که قرن ها به آن به عنوان یک آرایه ادبی نگاه می شد به حوزه های مطالعاتی متعددی بازکرد. استعاره ها در انواع زبان از جمله در زبان ادبیات و هر جلوه زبانی که زاییده ذهن بشر است حضور دارند. پیوند بین زبان و ادبیات در انتقال تفکر و اندیشه و ایدئولوژی ها می تواند از حوزه های کاربردی در زبا ن شناسی شناختی باشد. با بررسی استعاره های یک متن می توان به تفکر غالب و اندیشه حاکم بر آن متن پی برد. تمام آنچه در مورد استعاره و اصول آن وجود دارد در پیکره زبان ادبی نیز قابل تبیین است و از این حیث تفاوتی در تحلیل وجود ندارد، با این تفاوت که در ادبیات اغلب اصل خلاقیت استعاری بیشتر به چشم می خورد. این پژوهش با شیوه توصیفی- تحلیلی به بررسی استعاره در داستان های کوتاه زکریا تامر نویسنده معاصر سوری، برمبنای نظریه معاصر استعاره به منظور دست یابی به نظام حاکم بر مفهوم سازی مضامین محوری در داستان های این نویسنده پرداخته است. درونمایه داستان های تامر بیان دغدغه های اجتماعی و انسانی است. تحلیل داده ها نشان می دهد تامر از همه انواع استعاره برای مفهوم سازی در داستان هایش استفاده کرده است که استعاره هستی شناختی نسبت به سایر انواع از بسامد بالایی برخودار است. از میان حوزه های رایج مبدا، حوزه انسان و حیوان پرکاربردترین می باشند و طرحواره های ظرفی نقش پررنگتری در مفهوم سازی در داستان ها دارند. تامر در داستان-هایش با دستکاری استادانه استعاره های معمولی، استعاره های نو و بدیع خلق کرده است و این خلاقیت نتیجه بهره گیری وی از ابزار های چهارگانه است که نویسنده بیشتر از ابزار ترکیب و گسترش و کمتر از ابزار پرسش بهره برده و از ابزار پیچیده سازی به طور متوسط استفاده کرده است. یافته های پژوهش همچنین بیانگر این نکته است که استفاده از صورت غیرزبانی استعاره مفهومی، قیاس استعاری و جاندارپنداری همراه با نوآوری در استفاده از استعاره و تصویر در داستان-های تامر، علاوه بر ایجاد ظرافت و زیبایی در بیان مضمون، عملاً شناخت و آگاهی بیشتر و درک و تجربه عمیق تری از پیام آن ها را در اختیار خواننده قرار می دهد.

چکیده: امروزه منابع نوشتاری با سرعت بالایی در حال انتشار هستند و مقدار وسیعی از این منابع در ارتباط با نظرات و احساس های کاربران است به همین دلیل بررسی و تحلیل این گونه از نوشتار توجه بسیاری از محققان را به خود جلب کرده است. طراحی سامانه ای بر اساس ویژگی های زبان شناسی شناختی و ماشین های یادگیری از اهداف تعیین شده برای این رساله بوده است. بدین ترتیب در ابتدا پیکره ای احساسی تهیه شد که برگرفته شده از پیکره بی جن خان با تنوع متون نوشتاری است. پیکره تهیه شده با مقدار 23000 سند با طول 24 کلمه، پنج احساس غم، شادی، خشم، حیرت و ترس را شامل می شد. سپس ویژگی های شناختی از قبیل کلمات کلیدی، مفاهیم استعاری و کنایی احساسی، مقولات نحوی مرتبط با احساس معرفی گردید. در ادامه فهرستی نزدیک به 350 کلمه با بار معنایی احساسی به عنوان فهرستی از کلمات کلیدی مرتبط با احساس های گوناگون مشخص گردید. همچنین بر اساس کتاب اصطلاحات فرهنگ عامیانه (نجفی 1387) کتاب نجفی و استعاره های احساسی مطالعه شده در زبان فارسی، فهرستی نیز از استعاره ها و مفاهیم کنایی مرتبط با احساس تهیه گردید. به منظور تهیه فهرستی از مقولات نحوی مرتبط با احساس از برچسب زن نحوی خودکاری استفاده گردید و با استفاده از حد آستانه، مقولات نحوی مرتبط با احساس نیز تهیه گردید. در ادامه پس از مشخص شدن ویژگی های شناختی و توجه به حضور آن ها در جملات به روابط معنایی بین کلمات پرداخته شد. بدین ترتیب با استفاده از شبکه های عصبی مبتنی بر دروازهروابط معنایی کلمات استخراج شده و با ویژگی های شناختی ترکیب گردید. در بخش های بعدی با استفاده از الگوریتم های دسته بندی کننده نایوبیز، درخت تصمیم، ماشین بردار پشتیبانبه دسته بندی دادگان پرداخته شد. معیارهای ارزیابی دقت، بازخوانی، صحت و نرخ اشتباه برای ارزیابی عملکرد سامانه موردبررسی قرار گرفت. درنهایت نتایج به دست آمده نشان داد که ترکیب ویژگی های شناختی به همراه ویژگی های کسب شده از شبکه های عصبی یادگیری عمیق در بهبود عملکرد سامانه تاثیرگذار بوده است و نتایج به دست آمده میزان دقت بالاتری را نشان می دهد به نسبت هنگامی که این ویژگی ها به طور مجزا در دسته بندی احساس بکار می روند.

انسان ها در شناسایی پدیده های جهان و دنیای مادی از توانایی شناختی – ذهنی خود که مشترک میان تمامی انسان ها است، بهره می برند. از مهم ترین و کارآمدترین این توانایی ها باید به دسته بندی یا مقوله بندی اشاره کرد. در واقع انسان ها پدیده های همسان را در گروه های مشابه قرار می دهند و اشیای پیرامون خود را مقوله بندی می کنند و به جای اینکه در شناخت خود با جزئیات و مصادیق متنوع روبرو شوند، از دسته ها و گروه های کلی تر کمک می گیرند. این کار ذهنی درحقیقت به دلیل توجه به دو امر مهم صورت می گیرد که یکی از آنها کسب اطلاعات بیشتر و دیگری صرف کمترین هزینه است. یعنی انسان به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه تلاش می کند تا آنجا که ممکن است با کمترین تلاش ذهنی و کمترین منابع، بیشترین اطلاعات را دربارۀ محیط اطراف خود به دست آورد (ایوانز و گرین ، 2008: 255). این درواقع اصلی است که با عنوان اصل صرفه جویی شناختی در مقوله بندی از آن یاد می شود.

برخی معتقدند که زبان فارسی زبانی فعل پایان و دارای ترتیب واژه آزاد است. با در نظر گرفتن آزاد بودن این ترتیب، سازه های جمله می توانند در جایگاه های متفاوتی از آن قرار بگیرند، اگرچه ترتیب ارجح در این زبان، ’فاعل-مفعول-فعل‘ است (دبیرمقدم، 1392: 119). با توجه به جایگاه فعل و بررسی سایر خصوصیات این زبان، مشاهده می شود ویژگی های زبان فارسی اندکی متفاوت از سایر زبان های فعل پایان است. در زبان های فعل پایان، توصیف کننده ها (modifiers) قبل از اسم قرار می گیرند و شاهد پس اضافه (postposition) در آن ها هستیم. در حالی که در زبان فارسی، بر خلاف زبان های فعل پایان، توصیف کننده ها پس از اسم قرار می گیرند و دارای پیش اضافه است(preposition). در این زبان اشاری ها و اعداد قبل از اسم و مقایسه ای ها هم قبل از اسم و هم پس از آن می آیند (فرامر،1981)؛ از این روی، در رده بندی زبان های دنیا، گرینبرگ (1966) زبان فارسی را نمونه ای نادر به شمار می آورد و این ویژگی ها را برای آن ذکر می کند: ترتیب واژه ’فاعل-مفعول-فعل‘(SOV) ، پیش اضافه (preposition)، صفت پس از اسم (NA) و مالک پس از مملوک(NG). داشتن ویژگی های منحصربه فرد در این زبان در رده بندی گرینبرگی، منجر به این گردیده است که در نمونه های بی شماری ترتیب واژه ارجح و به خصوص جایگاه فعل نسبت به سایر سازه ها در جمله رعایت نگردد و سازه هایی از جمله به جایگاه پس از فعل منتقل شوند. اگرچه ترتیب ’فاعل-مفعول-فعل‘ ترتیبی محتمل و ارجح برای زبان فارسی به نظر می رسد، ولی با بررسی-های دقیق تر این احتمال به وجود می آید که ترتیب واژه و چیدمان سازه ها در زبان فارسی همیشه به ترتیبی که گفته شد، نیست. شواهد بسیاری در این زبان خصوصاً در فارسی گفتاری وجود دارد که نشان می دهند سازه هایی اعم از فاعل، مفعول، گروه های قیدی و... از جایگاه خود، پیش از فعل، خروج کرده و در جایگاه پس از فعل قرار می گیرند. فرآیند جابه جایی سازه ها و انتقال آن ها به جایگاه پس از فعل را پسایندسازی(postposing) می نامند. با بررسی پیکره ای و آزمایشی زبان فارسی، نمونه های متعددی از پسایندسازی مشاهده می شود که سازه های متعدد جایگاه پسافعلی را برمی-گزینند و ترتیب ارجح در زبان فارسی را دستخوش تغییراتی قرار می دهند که در نتیجه نگارنده بر این باور است که این نمونه ها خود شاهدی بر این ادعا است که شاید زبا

انطباق به شیوه های مختلف رفتار با موضوع های اصلی بندهای متعدی و لازم در دستور یک زبان اطلاق می شود. الگوهای نشان دادن نقش شرکت کننده ها ممکن است تا حد زیادی بین زبان های مختلف متفاوت باشد.سه ابزاری که برای نشان دادن نقش شرکت کنندگان به کار می روند شامل حالت نمایی، نمایه کردن،و ترتیب کلمات هستندکه به عنوان زیربخش های انطباق مطرح شده اند.این سه شیوه از روش های اصلی تعیین انطباق ساخت موردنظر در یک زبان خاص هستند. تاتی یکی از زبان های ایرانی نو شمال غربی است. این زبان در نقاط مختلفی از ایران رواج دارد و شامل گویش هایی است که در منطقه وسیعی از جنوب رودخانه ارس تا مناطق اطراف ساوه رواج دارند.اقوام تات از اقوام ایرانی تبار هستند که به صورت پراکنده در مناطقی در شمال غربی ایران زندگی می کنند...