Mohammad Taheri

فرهنگ به معناي عام و جهانشمول و فرهنگ در حوزه خاص جغرافياي ايران نمود بارز و گسترده اي در شعر مهدي اخوان ثالث متخلص به م. اميد دارد. بارزترين جلوه فرهنگي اشعر اخوان مفاهيم اسطوره اي و عناصرايران باستان است. اخوان از آنجا كه گرايش خاصي به فضاي نوستالژيك ايران عهد ساساني و هخامنشي داشت، در جاي جاي اشعارش تلاش كرده تا آيينه اي باشد براي تبيين ارزشهاي فرهنگي آن دوران. البته اسطور ه هاي شاهنامه اي كه بخش وسيعي از فرهنگ ايران باستان را نمايندگي مي كند نيز جايگاه ثابتي در سروده هاي اخوان ثالث دارد. علاوه بر آنچه كه گفته شد نمونه هاي بسيار ي از عناصر فرهنگي معاصر نيز در شعر اخوان مجال بروز و ظهور يافته است.

در اين رساله ابيات دشوار داستان رستم و اسفنديار مورد واكاوي قرار گرفته است.داستان رستم و اسفنديار در شاهنامه فردوسي يكي از پر آوازه ترين و شناخته ترين داستانهاي شاهنامه و از شاهكارهاي كم نظير داستانهاي رزمي شاهنامه و به بياني داستان داستانهاي شاهنامه است .اين داستان روايت قهرمانيها است . قهرمانيهايي كه مي تواند از يك رويداد تاريخي نشأت گرفته باشد و داراي لحني فاخر و مطمئن است . لحن شخصيتها بنابر فضايي كه در آن قرار دارند يكسان و متناسب است . فضاي داستان به گونه اي است كه خواننده را با فاجعه آشنا مي كند و غم آميخته در داستان از همان ابتداي داستان باعث تشويش و نگراني خواننده مي شود . با مقايسه تطبيقي شروح مختلف شاهنامه كه در باب ابيات بحث برانگيز كند وكاو كرده اند، ميتوان تحليل و درك بهتري نسبت به اين داستان يافت

طبيعت و عناصر آن در تحليل اشعار شاملو اهميت بسزايي دارد. شاملو عناصر طبيعت را به وفور در شعر خود به شكلي سمبليك بكار ميگيرد و بدينوسيله بر غناي ايماژهاي شعر خود مي افزايد. مهمترين عناصر طبيعي به كار رفته در شعر شاملو عبارتند از كوه، ابر ، باران ، دشت. كوه نماد انسانهاي مبارز و حقيقتجو است كه همواره بر آرمان خود پافشاري و استقامت دارند. دشت استعاره از فراخناي جهان هستي با همه گستردگيهاي آن است. ذ باران نماد رستگاري و طهارت معنوي است و ابر استعاره اي است بر همه استعدادهاي شكوفا نشده كه در مسير زندگي قابليت جلوه و تبلور دارند.

دو كتاب تاريخ بيهقي و سياستنامه خواجه نظام الملك از كتاب هاي مهم ادبي تاريخ هستند كه تطبيق موضوعي آنها از حيث تشريفات درباري موضوع اين رساله است.

بدوي الجبل شلعر معاصر سوري و از شخصيتهاي صاحب نام ادبي و سياسي معاصر سوريه است. اشعار او در اين رساله از حيث محتوا با اشعار شهريار تبريزي شاعر بزرگ ايراني معاصر مطابقت داده شده است.

مايهورترين قسمت شاهنامه از نظر تاريخي دورهي ساسانيان است. نام خسرو دوم، معروف به خسروپرويز )616-014 )به عنوان فرمانروايي كه به قول »آرتوركريستين سن« آخرين سلطنت بزرگ ايران باستان را ارائه ميدهد نام پرآوازهاي است و فردوسي نيز در شاهنامه بعد از خسرو اول )انوشيروان( بيشترين ابيات را به توصيف و بيان حوادث پادشاهي اين سلطنت باشكوه در ميان ساسانيان اختصاص داده است. او در آغاز پادشاهي با شورشهاي بهرام چوبين مواجه گشت كه اين جنگها هم در كتب تاريخ و هم در شاهنامه بازتاب وسيعي داشته و فردوسي بهطور مفصل به شرح اين جنگها پرداخته اما در مورد جنگهاي بيست و هفت سالهاي كه اين پادشاه با روم داشته كوچكترين اشارهاي نداشته است و در واقع داستان خسروپرويز در شاهنامه شرح حدود 20 سال از رويدادهاي فرمانروايي اوست نه 36 سال! وحوادث قبل و بعد از اين قسمت حذف شده اما به غير ازآن تقريباً تمام رويدادها با اختالفاتي جزئي بر تاريخ منطبق است و حوادث و رويدادهاي سلطنت اين پادشاه پرماجرا، همچون ماجراي عشق شيرين، از ميان برداشتن داييهاي خسرو گستهم و بندوي، زاده شدن شيرويه به فال بد و شورش سپاهيان خسرو عليه او و زندانيشدن و محاكمه و كشته شدن او و همچنين توصيف داستانهاي زيباي پادشاهي او همچون ساختن ايوان مداين و تخت طاقديس داستان باربد رامشگر و شكوه و جالل و دارايي هنگفت او در شاهنامه با اختالفاتي جزئي با بنمايههاي تاريخي برابر است.

آرمانشهر يا مدينه فاضله آرزوي ديرين بشر براي برپايي جامعه اي مبتني بر كمالات انساني و عاري از هرگونه فساد و تبعيض بوده است كه مي توان ريشه هاي آن را در اعماق تاريخ و مذهب و فلسفه واكاوي كرد و تظاهرات آن را در هنر و ادبيات به تماشا نشست...

در اين پايان نامه مولفه هاي خردمندي و كم خردي در گلستان سعدي بر اساس مدل سه بعدي آردلت بررسي شده است

در اين رساله ب فرهنگ عامه در رمان شادكامان دره قره سو مورد مطالعه و تحقيق قرار گرفته است.

كتاب آثارالباقيه، عالمانه ترين و مهم ترين اثر اين دانشمند بزرگ در ميان دهها آثار اوست. با مشاهده جزئيات كتاب مشخص مي گردد كه او اطلاعاتي مفصل و گرانبها را طي ساليان زياد و با زحمت و تلاش فراوان جمع آوري و در اين كتاب تدوين كرده است.مولف در بخش هاي مختلفي از آثارالباقيه اشارات دست اولي در باب فرهنگ وتاريخ واساطير ايراني دارد ودر ضمن آنها از پديد آمدن مدنيت ايران وايرانيان باستان سخن رانده است براي مثال مي نويسد: « پادشاهان پيشدادي و برخي از كيان كه بلخ را جايگاه خود قرار داده بودند؛ نيرين و كواكب و كليات عناصر را تا زمان پيدايش زردشت، در سال سي ام از سلطنت گشتاسب، تقديس مي كردند » هرچند پژوهشگران به اين موارد توجه داشته اند و در موقع لزوم از بعضي مندرجات اين كتاب استفاده شده است؛ با اين حال لازم مي نمايد اين مطالب به صورت مرتب و دسته بندي شده و با لحاظ كردن اختلافات واشتراكات آن با مندرجات شاهنامه ي فردوسي به عنوان متن معيار، مدون گردد؛ تابتوان تحليلي علمي از مطالب تاريخي واسطوره شناسي اين كتاب ارزشمند به دست داد ودر پژوهش هاي مربوط بعدي به سهولت از آن ها بهره جست.

ابوعبدالله مشرف الدين مصلح شيرازي در اوايل قرن هفتم متولد شد و در سنه 961 در شيراز وفات يافت.تخلص خود را از نام سعدبن ابي بكر بن سعد زنگي وليعهد مظفرالدين ابوبكر گرفت. هر وقت سعدي در شيراز بود در خدمت اين وليعهد ادب پرور به سر مي برد.سعدي در نظاميه بغداد تحصيل كرد. دانشجويان دانشگاه نظاميه عبارت بودند از مفسران، محدثان، وعاظ، حكام و مذكران.شيخ پس از اتمام تحصيل به سير و سياحت پرداخت و در مجالس، وعظ مي گفت و مردم را به سوي دين و اخلاق هدايت مي كرد.به طوري كه از آثار سعدي بر مي آيد ومعاصرينش هم مي نويسند در لغت، صرف و نحو، كلام، منطق، حكمت الهي، و حكمت عملي، (عالم الاجتماع و سياست مدن) مهارت داشت. مخصوصاً او در حكمت از تمام آثارش پيداست.استاد سخن در مرحله اي از زندگي به سير و سياحت در بيشتر كشورهاي اسلامي پرداخت، به بلخ و غزنه رفت، به گجرات در هندوستان سفر كرد و با تجربه برهمن هاي هند آشنا شد و در دهلي زبان هندي را فرا گرفت.در اين دوران سعدي از طريق دريا به يمن و حبشه و سپس به كشورهاي عربي رفت وپس اززيارت كعبه مدتي در شام به ويژه در دمشق،بعلبك لبنان و بيت المقدس ساكن شد.سعدي پس از سفرهاي بسيار به شيراز بازگشت و تجارب خود را به نگارش در آورد.

امير خسرو دهلوي يكي از بزرگترين شاعران پارسيگوي هند است كه غزل او سرشار از زيبايي و لطافت است در واقع واژه ها زبان و آرايه هاي ادبي در غزل وي در خدمت هرچه بهتر بيان كردن انديشه هاي او است در اين پژوهش به زيبايي شناسي غزليات امير خسرو دهلوي پرداخته شده است. بيان مساله اهميت موضوع اهداف تحقيق ضرورت انجام تحقيق و روش تحقيق در فصل اول قرار گرفته اند.

دكتر مهدي حميدي از شاعران بنام و چهره هاي درخشان ادبيات معاصر ايران است.اولين مجموعه شعرش را در سال 1321 با عنوان «از ياد رفته» منتشر كرد كه تماماً در قالب غزل بود.حميدى شاعرى بود كه در جبهه مخالف نيما يوشيج و نوگرايان ايستاد و در پايان سال 1321 دومين دفتر شعرش را به نام «عصيان» به دست چاپ سپرد.حميدى در سال 1324 قصيده «مصاحبه با نيما پيشواى نوپردازان» را منتشر كرده بود كه در جبهه شعراي كلاسيك و مخالفان نيما يوشيجاو را در صف اول قرار داد. او بعد از شهريور 20 با قصايد حماسى‏وار پيرامون شرايط نابسامان سياسى و اجتماعى ايران و در حمله به اشغالگران بيگانه و جدايى خواهان آذربايجان، مورد توجه خاص و عام واقع شد و به او لقب «شاعر ملى» داده بودند. عاشقانه هاي او شهريار شباهت هاي زيادي باهم دارند

در اين رساله ترجمه كهن نهج البلاغه از ديدگاه زيباييي شناسي مورد بررسي قرار گرفته است.از اواخر قرن چهارم هجري كه سخنان حضرت علي عليه السلام توسط «سيد رضي »گردآوري شده عالمان فارسي زبان بر آن شدند كه اين كتاب نوراني را به زبان فارسي برگردانند، تا فارسي زبانان از بركات اين اثرنفيس بهره مند شوند.قديمي ترين نسخه ترجمه فارسي نهج البلاغه كه دردست است، مربوط به قرن ششم هجري است كه اخيرا با تحقيق آقاي دكتر جويني در دو جلد به چاپ رسيده است. بعد از آن، ترجمه حسين اردبيلي،معاصر شاه اسماعيل صفوي و سپس شرح وترجمه ملافتح الله كاشاني است. در قرن اخير ترجمه هاي فارسي بسياري از نهج البلاغه صورت پذيرفته است.

كاربرد و بار معنايي واژگان در هر دوره از شعرفارسي متفاوت و مناسب با آن دوره است كاربردئ واژگان در شعر معاصر با آنچه در در شعر قديم و كلاسيك وجود داشته است تفاوت بنيادي پيدا كرده است واژه هاي شب در شعر كلاسيك غالبا در معناي ظاهري و تصنعي و ذهني بوده است. گاهي شاعر از سكوت شب لذت مي برد و با خوابيدن خلايق خود را به معبود نزديك مي بيند.و يا گاهي شكايت مي كند.

در اين رسابه كتاب معارف سلطان ولد از نظر وجوه مختلف سبك شناسي مورد بررسي قرار گرفته است.سلطان ولد اين گونه معارف صوفيه را با زباني بسيار شيوا و ساده مطرح كرده تا حدي كه مي توان گفت: اين نگاشته ولد بسيار شبيه به نگاشته هاي فارسي دور نخست زبان فارسي، و همانند مولفات نويسندگان سبك خراساني است. وي از تمثيلهاي بسيار زيبايي كه در حديقه و كليله و دمنه و مثنوي مولانا نيز وجود دارد مانند زاغ و بلبل، گرگ و آهو، شاه و رعيت بهره برده، ونيز از داستانهاي قرآني مانند داستان آدم و قصه يوسف ، موسي وخضر، و موسي وفرعون وغيره سود جسته وامثال فارسي و عربي را با مها رت در ميان گفتارش درج كرده، و گفتارش را با ابياتي از سنايي غزنوي، عطار نيشابوري، مثنوي مولوي و ديگران اراسته است.نكات و دقايقي كه در معارف سلطان ولد آمده است بعضي از آنها را در مثنوي مولانا و مقالات شمس مي توان ديد

تحليل روايت يكي از شاخه هاي مهم علم نشانه شناسي است و زبان شناسي، مبناي تحليل ساختاري روايت است . اين شيوه ي تحليل به بررسي چگونگي حضور نشانه هاي روايتي، ارتباط اين نشانه ها با يكديگر در رمزگان، نيز شرايط ممكن حضور دال هاي غيابي در محورهاي افقي و عمودي مي پردازد . پژوهش حاضر از پنج فصل تشكيل شده است. فصل اول شامل مقدمه و كليات است. ولاديمير پراپ ، مردم شناسِ صورت گرايِ روس ، با مطالعه ي ريخت شناسانه ي قصه هاي پريان روسي در 1928 ، آغاز گر روايت شناسي نوين بود. او الگوي حاكم بر اين قصه ها را استخراج كرد و نشان داد قصه هاي پريان ، به رغم تكثر و تنوع ظاهري ، از نظر انواع قهرمانان و عملكرد آنها ، داراي نوعي وحدت و همانندي است.

در ميان ادبيات داستاني ايران، يكي از معروفترين آثار در بين فارسي زبانان يا حداقل در بين خواص فارسي زبان، مرزبان نامه است. مرزبان نامه در عين داستان بودن، هم سياست نامه است و هم كتاب آموزش اخلاق و رسم زندگي است. البته شايد يكي به خاطر نثر مصنوع و واژه هاي ديرياب آن، و ديگر اين كه چون شباهت هايي با كليله و دمنه داشته و حتي به نظر برخي تقليدي از آن بوده، كمترمورد توجه محققين و محافل علمي و ادبي قرار گرفته و گويا نسبت به آثاري چون گلستان و مثنوي و ... اندكي مهجور مانده است. پر واضح است آثار بزرگي چون مرزبان نامه نبايد فراموش شود و مي بايست فارسي زبانان و فارسي دوستان با راهكارهاي مناسبي براي شناساندن اين آثار گام هايي بردارند و به نظر مي رسد يكي از راه هاي شناساندن آثار قديمي پرداختن به ساختار آنهاست. بنابراين، بر آن شديم در اندازه ي توان داستان هاي اين اثر ارزشمند را در پژوهشي با عنوان ريخت شناسي داستان بر مبناي الگوي پراپ مورد بررسي قرار دهيم.داستان هاي مرزبان نامه بيشتر داستان كوتاه و از نوع فابل يا پارابل مي باشد و قابل مقايسه با داستان هاي پريان نيست كه سرشار از افسانه و جادو و تخيل است و در يك كلام ماورايي است. البته در ريخت شناسي ها مي توان از آن در بررسي ها استفاده كرد ولي همساني ريخت شناسي و يكساني نتيجه اين گونه داستان ها با داستان هاي پريان و افسانه ها دور از انتظار است. در اين پژوهش سعي شده است ضمن معرفي داستان، اجزاي مختلف داستان از جمله: شخصيت ها، صحنه ها، تضادها، تقابل ها، طرح داستان و ... نيز بررسي گردد و مقايسه اي شكل شناسانه ، با روش ريخت شناسي پراپ انجام گيرد، تا ساختار داستان هاي مرزبان نامه به شكلي علمي و عيني واكاوي و مورد بررسي قرار گرفته و تقديم ادب دوستان گردد.