Mehrdad Naghzguy-Kohan

برخي معتقدند كه زبان فارسي زباني فعل پايان و داراي ترتيب واژة آزاد است. با در نظر گرفتن آزاد بودن اين ترتيب، سازه هاي جمله مي توانند در جايگاه هاي متفاوتي از آن قرار بگيرند، اگرچه ترتيب ارجح در اين زبان، ’فاعل-مفعول-فعل‘ است (دبيرمقدم، 1392: 119). با توجه به جايگاه فعل و بررسي ساير خصوصيات اين زبان، مشاهده مي شود ويژگي هاي زبان فارسي اندكي متفاوت از ساير زبان هاي فعل پايان است. در زبان هاي فعل پايان، توصيف كننده ها (modifiers) قبل از اسم قرار مي گيرند و شاهد پس اضافه (postposition) در آن ها هستيم. در حالي كه در زبان فارسي، بر خلاف زبان هاي فعل پايان، توصيف كننده ها پس از اسم قرار مي گيرند و داراي پيش اضافه است(preposition). در اين زبان اشاري ها و اعداد قبل از اسم و مقايسه اي ها هم قبل از اسم و هم پس از آن مي آيند (فرامر،1981)؛ از اين روي، در رده بندي زبان هاي دنيا، گرينبرگ (1966) زبان فارسي را نمونه اي نادر به شمار مي آورد و اين ويژگي ها را براي آن ذكر مي كند: ترتيب واژة ’فاعل-مفعول-فعل‘(SOV) ، پيش اضافه (preposition)، صفت پس از اسم (NA) و مالك پس از مملوك(NG). داشتن ويژگي هاي منحصربه فرد در اين زبان در رده بندي گرينبرگي، منجر به اين گرديده است كه در نمونه هاي بي شماري ترتيب واژة ارجح و به خصوص جايگاه فعل نسبت به ساير سازه ها در جمله رعايت نگردد و سازه هايي از جمله به جايگاه پس از فعل منتقل شوند. اگرچه ترتيب ’فاعل-مفعول-فعل‘ ترتيبي محتمل و ارجح براي زبان فارسي به نظر مي رسد، ولي با بررسي-هاي دقيق تر اين احتمال به وجود مي آيد كه ترتيب واژه و چيدمان سازه ها در زبان فارسي هميشه به ترتيبي كه گفته شد، نيست. شواهد بسياري در اين زبان خصوصاً در فارسي گفتاري وجود دارد كه نشان مي دهند سازه هايي اعم از فاعل، مفعول، گروه هاي قيدي و... از جايگاه خود، پيش از فعل، خروج كرده و در جايگاه پس از فعل قرار مي گيرند. فرآيند جابه جايي سازه ها و انتقال آن ها به جايگاه پس از فعل را پسايندسازي(postposing) مي نامند. با بررسي پيكره اي و آزمايشي زبان فارسي، نمونه هاي متعددي از پسايندسازي مشاهده مي شود كه سازه هاي متعدد جايگاه پسافعلي را برمي-گزينند و ترتيب ارجح در زبان فارسي را دستخوش تغييراتي قرار مي دهند كه در نتيجه نگارنده بر اين باور است كه اين نمونه ها خود شاهدي بر اين ادعا است كه شايد زبا