Mehdi Sharifian

ادبيات نوعي ارتباط هنرمندانه بين خالق اثر هنري با مخاطب است تا بتواند يك تصوير و مفهوم خاص را در ذهن مخاطب شكوفا كند. اهميت خواندن آثار ادبي زماني مشخص مي شود كه مي بينيم راه رسيدن به قلۀ هدف را هموار و تأثير پذيري از معنا را دوچندان مي كند. خواندن را مي توان تا حد زيادي از كاركردهاي هرمونوتيك به حساب آورد، زيرا خواننده با چگونگي لحن خوانش خود، مي تواند برداشت ها و تأويل هاي مختلفي را در ذهن مستمع بپروراند. در شيوۀ خواندن صحيح شعر علاوه بر درست خواني كلمات، بايد آهنگ متناسب با آن ها را در لحن كلام رعايت كرد، تا از اين طريق پيام اصلي متن با كيفيت بهتري به ذهن مخاطب القا شود. هر واژه و هر معنايي لحن خاص خود را مي طلبد كه اگر اين اصل مهم رعايت شود در اثربخشي مقصود نويسنده و شاعر بي تأثير نيست. اگرچه لحن بيشتر به عنوان يكي از عناصرداستان مورد توجه قرار گرفته است، اما اهميت لحن شعر كمتر از داستان و متن نيست، چه بسا بيشتر هم باشد. به طور حتم شاعر هنگام سرودن شعر آن را با لحن خاص خود سروده است و مي توان گفت كه شايد چندين بار شعرش را با لحن مورد نظرش خوانده باشد. بنابراين از مخاطب آگاه انتظار مي رود براي دريافت و درك مفاهيم شعر و نيز براي دريافت التذاذ ادبي بيشتر، آن شعر را با رعايت نكات لحني بخواند.پايان نامۀ پيش رو انواع لحن را به شيوۀ تحليلي توصيفي در ديوان اخوان ثالث تبيين و توصيف مي كند.

طنز يكي از شگردهاي ادبي تاثير گذار در انتقال مفاهيم سياسي و اجتماعي است. فرنگيان ادبيات را به لحاظ مضمون به چهار حوزۀ ؛ ادبيات حماسي، ادبيات غنايي ، ادبيات تعليمي و ادبيات نمايشي تقسيم مي كنند و ادبيات نمايشي نيز به نوبۀ خود به كمدي، تراژدي و ملودرام تقسيم مي شود. ادبيات كلاسيك فارسي آثار مستقل در زمينۀ تراژدي و ملودرام ندارد. اما در زمينۀ طنز آثار برجسته اي در متون سنتي ما يافت مي شود كه به نوبۀ خود شهرت جهاني دارد. از جانب ديگر آرامانشهر ، اتوپياي خيالي شاعر است كه وجود خارجي ندارد اما قابل تحقق است. طنز اساسا به دنبال آن است كه با انتقاد از وضع موجود ، آرمانشهر خيالي شاعر را محقق كند . عبيد زاكاني يكي از مطرح ترين شاعران طناز قرن هشتم است كه انتقادات زيادي در قالب طنز از روزگار خود دارد كه با تحليل اين طنزها مي توان به دنياي آرماني او پي برد. پايان نامه پيش رو به شيوۀ تحليلي توصيفي در بيان رمز گشايي شاعر از انتقادات اجتماعي او در راستاي نشان دادن دنياي آرماني عبيد است.

نظريه استعاره مفهومي توسط جرج ليكاف زبانشناس و ماركجانسون فيلسوف در سال 7304 مطرح گرديد و ديدگاه سنتي استعاره را به چالش كشيد. استعاره مفهومي، درك يك مفهوم توسط مفهومي ديگر است و مجموعهاي از تناظرها ميباشند. به مفهومي كه » درك و تجربه « ميان اين دو مفهوم شكل ميگيرند كه بر پايهي شباهت نيستند بلكه براساس توسط مفهوم ديگر درك ميشود حوزه مقصد، و به مفهومي كه درك حوزه مقصد را ممكن ميسازد حوزه مبدأ ميگويند. از » خمسه « نظامي شاعر سده ششم، يكي از مثنويسرايان به نام ايران است كه آثار بسيار فاخر و ماندگاري به نام خود به جاي گذاشته است، سبك او عراقي ميباشد و زبان او از فخامت واصالت بالايي برخوردار است و روايي بودن شعر، ايجاد تشبيهات، استعاره مطبوع، مضامين نو و كاربردي و توصيف مناظر و اشخاص از ويژگيهاي شعر او ميباشند. در اين پژوهش با استفاده از روش توصيفي- تحليلي به طبقهبندي، تجزيه و تحليل استعاره مفهومي حسادت در منظومه خسرو و شيرين پرداخته شده است، سپس قلمروهاي مبدأ مربوط به همراه هر حوزه را مشخص و پس از بررسي و تحليل دادههاي به دست آمده به اين نتيجه رسيده شد كه نظامي با وجود عدم آگاهي از نگرش جديد استعاره، استعارههاي مفهومي بسيار زيبا و غني با حوزههاي مبدأ مفاهيم انتزاعي كه امر درك كردن را دشوارتر ميسازد را خلق كرده است و به جهت آنكه نظامي صرفاً يك راوي بوده نميتوان به نگرش شخصي او در مورد استعاره مفهومي حسادت پي برد اما ميتوان گفت حوزه مبدأ قياس يكي از پركاربردترين حوزههاي مبدأ براي اوست. البته با توجه به بافت داستان امري بديهي ميباشد.

يكي از كتاب هايي كه از ادبيات و محتواي قرآن كريم و احديث بهره فراواني گرفته است، حذيقه سنايي مي باشد. در پايان نامه حاضر به بررسي تصاوير بلاغي بر اساس آيات و روايات در اين كتاب پرداخته شده است.

جنسيت يكي از مسايل مهم انسان شناسي در ادبيات معاصر ايران است. اين پايان نامه به بررسي تاثير جنسيت بر زبان رد دو رمان قيدار اثر رضا امير خاني و سهم من از خانم پرينوش صنيعي مي پردازد.

موضوع تحقيق حاضر ، تصحيحئ ديوان عنقاي طالقاني، سير زندگانيريال شرح احوال، بررسي و معرفي نسخه خطي جلال الدين علي معروف به عنقاي طالقاني از شاعران قرن 14 هجري است.

كتاب مينوي خرد يكي از آثار ارزشمند ايران قبل از اسلام است. خرد و خرد گرايي يكي از آموزه هاي دين مزديسني در ادبيات ايران است كه مشخصه هاي آن در كتاب مينوي خرد به زيبايي نقل شده است. از جانب ديگر اخوان يكي از شاعران مطرح معاصر است كه بر آموزه هاي تفكر مزديسني پاي مي فشارد. اين پژوهش به تاثير آموزه هاي اين كتاب بر آثار شعري اخوان است.

استعاره مفهومي يكي از ابزارهاي قابل قبول در بررسي هاي بلاغي در ابيات است. اين پايان نامه به بررسي استعارات مفهومي در غزليات سعدي مي پردازد.

هوشنگ گلشيري يكي از داستان نويسان مطرح معاصر است كه تاثير زيادي بر نويسندگان بعد از خود گذاشته است. اما به نظر مي رسد خود او تحت تاثير بورخس مي باشد.

ادبيات داستاني در جهان امروز جايگاه بسيار مهمي يافته و به همان نسبت ادبيات كودك نيز به دليل سروكار داشتن با نسل هاي نوپا و آينده ساز از اهميت بيشتري برخوردار شده است. اما در ايران به رغم افزايش بسيار چشمگير نويسندگان كودك، داستانها و پژوهشهاي مرتبط با آنان از رشد كيفي مناسب برخوردار نبوده و بيش از هر چيزي جنبه ي سرگرمي و آموزندگي ادبيات كودك- آن هم آموزه هاي جهت دار و منفعل كننده و نامرتبط با ارتقاي فكري و خلاقيت هاي ذهني- مورد توجه قرار گرفته است. يكي از بارزترين ويژگي هاي نگاه كودكان ، عينيت بخشيدن به رخدادهاي داستان و هم ذات پنداري با شخصيت هاي آن است. از همين رو پژوهش حاضر بر اين هدف استوار گرديد كه به بررسي و تحليل عناصر داستان و به طور خاص، شخصيت در داستانهاي كودكانه در آثار يكي از داستان نويسان كودك به نام شعباني بپردازد.

ادبيات غنايي آيينه ي تمام نماي احساسات و عواطف شخصي است كه ساليان طولاني بر تارك ادب ايران مي درخشد. اين نوع ادبي، شامل انواع گوناگون و زمينه هاي متنوعي از جمله، عاشقانه ها ، شكواييه ها، مرثيه ، شعر عرفاني وطني و ميهني، فلسفي و ...مي شود. هوشنگ ابتهاج و فريدون مشيري، دو شاعر برجسته شعرمعاصر مي باشند كه اغلب شعرهاي آنها در زمينه ي ادبيات غنايي است. در اين پژوهش، سعي بر اين بوده است، علاوه بر بررسي انواع غنايي در شعر هوشنگ ابتهاج و فريدون مشيري، زمينه هاي غنايي مانند عشق، فراق، تنهايي و حسرت، دلتنگي،غم گرايي، اميد، نااميدي،...مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد.

حكومت بيگانه تركان سلجوقي كه از آسياي ميانه وارد مرزهاي شرقي ايران شده و پس از آن همچون سيلي سراسر سرزمين پهناور ايران را تا سرحدات امپراطوري روم شرقي زير سلطه ي خويش آوردند، آثار و پيامدهاي گوناگوني برجاي نهاد. روساي سلجوقي، عموما بي سواد، پرورش يافته ي صحرا و خوگرفته به عادات قبيله اي – بدوي- بودند.به طوري كه در تمام سالهاي پادشاهي آنان ، عيش و عشرت طلبي و شراب و شكار جز لاينفك زندگي آنان بود.مساله ديگري كه آرامش و امنيت را از مردم و جامعه سلب كرده بود، قشون كشي ها و سپاهيگري هايي بود كه در پي توسعه طلبي هاي آنان صورت گرفته، اوضاع كشور را متشنج مي كرد. به گ.نه اي كه حتي بين افراد خانواده و قبيله ي خود، همواره نزاع و درگيري بود. فرمانروايي اميران سلجوقي در ايران، علاوه بر قدرت شمشير و جنگاوري، متكي به دو نهاد قدرتمند بود: خلفاي عباسي در عراق و متصوفه در ايران. به همين سبب متوليان مذهبي و فقيهان قشري و عالمان ظاهر و صوفيان ريايي در اين دوره بر دگرانديشان و آزادي خواهان مي تازند و عرصه را بر آنان تنگ مي كنند. سه شاعر بزرگ صاحب انديشه ي اين دوره، ناصرخسرو و خيام و سنايي از پيشگامان در عرصه ي انتقادهاي اجتماعي هستند كه هريك به گونه اي متفاوت اعتراض خود را بيان كرده و به روشنگري پرداخته اند و افكار و آثارشان همچون مشعلي فرا راه آيندگان قرار گرفته است.

درميان پادشاهان مطرح ساسانيان،خسروانوشيروان درميان شاعران ونويسندگان ازجايگاه ويژه اي برخوداراست وازايشان به عنوان سياستمدار مؤفق، پادشاه عادل وفردي فيلسوف مشرب يادمي شودكه پندهاونصايح اووالگوي حكومت داري اودردورة اسلامي نمادونموددوره وپادشاه مؤفق ازاوبه يادگارگذاشته است.همان اندازه كه آئين جهانگيري وجهانداري خسروزيوربخش صفحات تاريخ گرديده است آوازه دادگري اوهم زمينة سخن پردازي براي شاعران ونويسندگان پديدآورده است.مي توان گفت كه عدالت انوشيروان نزدشاعران ونويسندگان قولي است كه همگي برآن اعتقاددارند وهمين توجّه شاعران ونويسندگان به انوشروان درخوشنامي وي سهمي به سزاداشته است.دربرخي ازاين آثار ،شاعران ممدوح خود راازنظرعادل بودن هم سطح انوشيروان دانسته اندودربرخي ديگر،شاعران ممدوح خودرابرانوشيروان برتري داده اندتابدين وسيله ازممدوح خود صله وپاداش بيشتري بگيرند.پندهاوحكمت هاي انوشيروان نيزدرادبيات فارسي جلوة خاصّي يافته است.دربرخي ازاين پندهامي توان انوشيروان رايك ناصح دلسوزناميد.پندهاي انوشيروان به چهاردستة: 1-اخلاق فردي2-اخلاق خانوادگي 3-اخلاق اجتماعي 4-اخلاق سياسي تقسيم مي شوند.وموضوع اين پندهاعبارتنداز:ا-تكيه نكردن به دنيا2-تكيه نكردن به زن وفرزند3-تكيه نكردن به ثروت ودرايي4-داشتن بصيرت درزندگي 5-پندشنوي ازفرزانگان 6-احتياط ودورانديشي درزندگي 7-بايدهاي اخلاقي 8-نبايدهاي اخلاقي مي باشد. وازديگر ويژگي هاي انوشيروان كه مادراين پژوهش به آن دست يافتيم اين است كه ايشان چه ازلحاظ بخشيدن پول وچه ازلحاظ گذشت وعفوكردن فردبخشنده اي بوده است خطاهاواشتباهات خودرامي پذيرفته است وازكساني كه كفران نعمت مي كرده اندمتنفّربوده است و خسروانوشيروان به مرگ معتقدبوده است وازتحصيل فرومايه زادگان جلوگيري مي كرده است.ويژگي هايي شخصيتي انوشيروان كه توسط شاعران ونويسندگان قرن هفت وهشت هجري بيان شده است ازايشان چهرة مثبت وموجّه اي به جا كذاشته شده است.

مقايسه ي آراء سياسي و اجتماعي غزالي و سنايي موضوع اصلي اين رساله مي باشد. در اين رابطه بايد گفت: زبان و ادبيات فارسي پيوند ناگسستني با محيط اجتماعي، فرهنگي و سياسي خود دارد. همان طور كه ذهن شاعر و نويسنده موضوع و محتواي اصلي سخن خود را از بطن اجتماع مي گيرد و آنچه پيرامون او اتفاق مي افتد از مسائل اجتماعي گرفته تا مسائل سياسي، اقتصادي، فرهنگي، نظامي و... موضوع سخن اوست. نحوه ي برخورد با اين مسائل هم باعث ايجاد زبان خاص مي شود چرا كه زبان نيز از شرايط جامعه تغذيه مي كند. بنابراين تحقيق و بررسي بر روي متون نظم نثر گذشته ميتواند زمينه ي آشنايي ما با انديشه و افكار نياكانمان را فراهم آورد. از اين رو ما بر آن شديم تا با بررسي و تحليل آثار دو تن از بزرگترين و تأثيرگذارترين افراد در حوزه ي فكر و ادبيات كهن ما يعني غزالي و سنايي و مقايسه ي آنان با هم، نحوه ي برخورد روشنفكران و نوابغ كهن خود را نسبت به واقعيت هاي عصر، به جامعه ي امروزي بازشناسيم.