عاطفه ملکیان

چکیده: یکی از بزرگ ترین چالش های قرن حاضر بشریت فقرآبی است که می تواند سرمنشا بسیاری از تحولات مثبت و منفی جهان قرار گیرد، بروز تغییرات اقلیمی و تاثیر آن بر جریانات آب سطحی و منابع آب زیرزمینی به همراه مدیریت نامناسب منابع آبی موجب شده که آسیب پذیری جوامع از این تغییرات افزایش یابد از این رو نخستین گام برای مقابله با تنش فقرآبی و تعدیل تبعات آن، شناخت و درک عمیق تبعات آن و بالا بردن تاب آوری افراد برای ارتقای آستانه تحمل و انعطاف پذیری آنان است که در اغلب کشورهای در حال توسعه از جمله ایران مغفول مانده است. پژوهش حاضر که با هدف تدوین راهبردهای ترویجی جهت بالابردن تاب آوری خانوار روستایی در برابر فقر آب کشاورزی انجام گرفت از نوع آمیخته (کمی و کیفی) بوده و طی چهار فاز صورت پذیرفت، فاز اول شامل گردآوری داده های ثانویه جهت ارزیابی شاخص های فقرآب کشاورزی شهرستان های همدان، کبودراهنگ و ملایر بود، فاز دوم با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته به بررسی تاب آوری وضعیت 334 نفر خانوار روستایی پرداخته شد که پایایی پرسشنامه بعد از رواسازی توسط گروه متخصصان به وسیله ازمون آلفای کرونباخ مورد بررسی قرار گرفت که مقدار بدست آمده در قسمت های مختلف پرسشنامه نشان از پایایی مناسب ابزار سنجش تحقیق بود، در فاز سوم با استفاده از پرسشنامه باز تایید شده توسط استاد راهنما و مشاوران در مرحله کیفی به بررسی راهکارهایی جهت افزایش تاب آوری خانوارهای روستایی از 17 نفر کارشناسان و متخصصان موضوعی دانشگاه ها، مرکز تحقیقات کشاورزی و جهاد کشاورزی استان همدان به صورت مصاحبه حضوری و غیر حضوری پرداخته شد و بعد از شناسایی معیار ها، پرسشنامه ها دیگری از راهبردهایی استخراج شده در مرحله اول تدوین و به منظور تعیین مرتبط بودن شاخص های شناسایی شده با موضوع اصلی پژوهش و غربالگری مجدد ارسال گردید که از متغیرهای زبانی جهت بیان اهمیت هر شاخص به کار رفت و در نهایت با استفاده از تکنیک واسپاس فازی به اولویت بندی و تعیین بهترین راهبردهای پیشنهادی پرداخته شد. نتایج نشان داد که مقدار شاخص فقرآب کشاورزی در دامنه 06/42 تا 13/58 متغیر است که شاخص فقرآب کشاورزی در شهرستان کبودراهنگ و همدان با مقدار 06/42 و 18/47 از میانگین 50 پایین تر بود که در دامنه فقر شدیدآب کشاورزی قرار می گیرند و شهرستان ملایر با مقدار13/58 در وضعیت فقرمتوسط آب