علی رضا نوروزی شرف

شناخت و آگاهی از تنوع ژنتیکی در گیاهان دارویی برای حفاظت از منابع ژنتیکی آنها و استفاده از روش اصلاحی مناسب به منظور بهبود صفات اقتصادی مهم است. سیاهدانه با نام علمی Nigella sativa یک گیاه دارویی روغنی از خانواده آلاله گان (Rananculacea) است. در مطالعه حاضر 12 جمعیت از این گیاه (هر جمعیت 10 گیاه) با استفاده از نشانگرهای مولکولی ISSR و IRAP مورد ارزیابی ژنتیکی قرار گرفتند. جمعیت ها شامل 6 جمعیت بومی از ایران (اردبیل، سمیرم، اراک، مشهد، همدان و شیراز) و 6 جمعیت از (لیبی، یمن، گرجستان، تاجیکستان، سوریه و الجزایر) بود. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی، از 24 آغازگر ISSR و IRAP (تکی و ترکیبی) استفاده شد که در مجموع 148 باند ایجاد شد که از بین آن ها 117 باند چند شکل بودند. تجزیه خوشه ای بر پایه ماتریس تشابه ژنتیکی جاکارد و با روش UPGMA نمونه های سیاهدانه را به 6 گروه تقسیم نمود و با 86/0 صحت انجام شد. بیشترین شباهت ژنتیکی بین دو جمعیت یمن و خراسان بود و بیشترین فاصله ژنتیکی بین دو جمعیت الجزایر و اردبیل به دست آمد. تجزیه به مختصات اصلی (PCoA) نتایج تجزیه خوشه ای را تاحد زیادی تایید نمود. در میان نشانگرها و ترکیب نشانگرها، IRAP میزان بالایی از آشکارسازی تنوع ژنتیکی را به خود اختصاص داد. میانگین درصد چندشکلی برای پرایمرهای IRAP و ISSR حدود 80 درصد بود و شاخص نشانگری (MI) برای آن ها به ترتیب 02/3 و 64/1 بود.نتایج نشان داد که آغازگرهای UBC808، UBC816، UBC823، UBC826 UBC873، TOS-1، TOS-2 بیشترین تنوع و آغازگرهای UBC812 و UBC814 کمترین میزان تنوع را دارند. تنوع درون جمعیت ها با استفاده از میانگین شاخص تنوع ژنی نی (h) و شاخص شانون (I) با نرم افزار POPGENE آنالیز و مورد بررسی قرار گرفت که بیشترین میزان این دو شاخص (به ترتیب 48/0 و 67/0) برای نشانگر ISSR + ISSR به دست آمد و در واقع متنوع ترین جمعیت بود.همچنین برای بررسی تنوع ژنتیکی بین جمعیت ها و واریانس مولکولی (AMOVA) از دو نرم افزار POPGENE و GENEALEX استفاده شد. میانگین شاخص های Gst (تفرق ژنی) و Dst (تنوع ژنتیکی بین جمعیت) به ترتیب 19/0 و 04/0 بدست آمد که نشان دهنده تمایز ژنتیکی نسبتا بالایی بین جمعیت ها بود. تجزیه واریانس مولکولی جمعیت ها نشان داد 81٪ تنوع ژنتیکی درون جمعیت ها و 19٪ بین جمعیت ها می باشد. میزان شباهت در بین جمعیت ها

اخیراً گونه های گیاهی خوراکی برگ قرمز به لحاظ داشتن ترکیبات آنتی اکسیدانی، بویژه آنتوسیانین، ارزش قابل توجهی یافته اند. کیفیت نور یکی از مهم ترین عوامل محیطی موثر روی فوتومورفوژنز گیاهان محسوب می شود. این مطالعه باهدف بررسی کیفیت نور روی برخی ویژگی های رشد و فیتوشیمیایی ریحان بنفش تحت نورهای (آبی، قرمز، آبی - قرمز و قرمز - سبز) از منبع LED در دو مکان جداگانه و سیستم کشت هیدروپونیک انجام شده است. یک محفظه رشد با چراغ های LED به عنوان منبع نور مستقل و نور فلورسنت (شاهد) و دیگری گلخانه که علاوه بر نور محیط، به نورهای LED تکمیلی نیز مجهَز شده بود. نتایج حاصل از این پژوهش نشان دادکه نور قرمز - آبی در هر دو مکان بهترین تاثیر را روی طول ساقه، تعداد برگ و سطح برگ داشت، همچنین موثرترین تیمار روی وزن تر و خشک بوته، ریشه، برگ و درصد وزن خشک بود. در نوردهی تکمیلی کمترین طول ساقه (78/13 سانتی متر) و بیشترین ضخامت برگ (78/0 میلی متر) متعلق به تیمار نور آبی بود. در گلخانه بیشترین کلروفیل a ، کل و کاروتنوئید در تیمار ترکیبی آبی-قرمز و نور قرمز بود. برگهای گیاهان کشت شده در گلخانه از نظر تجمع کلروفیل و کاروتنوئید مقادیر بیشتری را نسبت به اتاقک بسته ذخیره می کنند. در اتاقک بسته نور آبی تاثیر کمتری را بر تجمع رنگیزه های فتوسنتزی نشان داد و تفاوت معنی داری با سایر تیمارها داشت. در گلخانه حداکثر فنل کل و ظرفیت آنتی اکسیدانی در تیمار نور آبی و بالاترین فلاونوئید کل در نور آبی-قرمز و آنتوسیانین کل در نور قرمز-سبز مشاهده شد. نور آبی و نور قرمز حداکثر میزان کربوهیدرات محلول را داشتند. نور آبی – قرمز بیشترین میزان پروتئین محلول (47/6 میلی گرم بر گرم وزن تر) را داشت. در نوردهی مصنوعی تیمار آبی بالاترین میزان فنل کل، فلاونوئید کل، آنتوسیانین کل، ظرفیت آنتی اکسیدانی و کربوهیدرات را داشت. نور آبی – قرمز بیشترین تاثیر را بر میزان پروتئین محلول گذاشت. نوردهی تکمیلی اثر افزایشی بر میزان آنزیم آسکوربات پراکسیداز در تیمار قرمز- سبز داشت. تیمارها ازنظر میزان آنزیم گایاکول پراکسیداز تفاوت معنی داری با یکدیگر نشان ندادند. در اتاقک بسته نور آبی بالاترین فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز را داشت و نور آبی و نور آبی- قرمز بر آنزیم آسکوربات پر اکسیداز موثر بودند.

مفراح گیاه دارویی چند ساله متعلق به خانواده نعناعیان است. به دلیل استفاده در زمینه های مختلف دارویی، بهداشتی و غذایی حائز اهمیت است. تنش UV-B از جمله عواملی است که بر خصوصیات کمی و کیفی گیاهان دارویی موثر است. هیومیک اسید نیز یک ترکیب طبیعی آلی است که می تواند اثرات مثبتی را به طور مستقیم و غیرمستقیم بر روی گیاه بگذارد. در این مطالعه اثر توام پرتوتابی UV-B وکاربرد هیومیک اسید بر رشد و برخی پاسخ های فیتوشیمیایی گیاه مفراح (Nepeta crispa L.) مورد مطالعه قرار گرفت. بدین منظور آزمایشی گلخانه ای-مزرعی به صورت فاکتوریل 4×3 در قالب طرح کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتور اول شامل هیومیک اسید در 4 سطح شاهد (بدون هیومیک اسید)،2، 4و8 گرم و فاکتور دوم UV-B در3 سطح شاهد (بدون پرتوتابی)،1و3 ساعت در روز بود. هر دو تیمار 22 روز بعد از انتقال نشاها به گلدان، به مدت 15 روز بین ساعات 2 تا 7 بعدازظهر صورت گرفت. براساس نتایج بدست آمده از این پژوهش، بیشترین میزان فنل کل، فلاونوئید کل، آنتی اکسیدان و کمترین میزان تانن کل همگی در تیمار 3 ساعت پروتابی، بدون کاربرد هیومیک اسید به ترتیب به میزان 54/7 ، 23/4 میلی گرم بر گرم وزن خشک برگ، 34/91 درصد و 81/0 میلی گرم بر گرم وزن خشک برگ، یافت شد. بیشترین میزان تانن کل و کمترین درصد آنتی اکسیدان برگ نیز در تیمار بدون پرتوتابی و کاربرد 8 گرم هیومیک اسید، به ترتیب 76/1 میلی گرم در گرم وزن خشک برگ و 15/51 درصد مشاهده شد. تجزیه آماری نشان داد بیشترین میزان رزمارینیک اسید و سالویانولیک اسید به ترتیب با میانگین 82/0 و 63/1 میلی گرم در گرم برگ خشک در تیمار 3 ساعت پرتوتابی در روز بدون کاربرد هیومیک اسید،کلروژنیک اسید با میانگین 08/2 میلی گرم در گرم برگ خشک در تیمار 3 ساعت پرتوتابی به همراه کاربرد خاکی 8 گرم هیومیک اسید و کافئیک اسید نیز با میانگین 50/1 میلی گرم در گرم برگ خشک در تیمار 1 ساعت پرتوتابی به همراه کاربرد خاکی 4 گرم هیومیک اسید مشاهده شد. کاربرد هیومیک اسید به تنهایی بر میزان فنل کل ،کلروژنیک اسید و سالویانولیک اسید معنی دار نشد ولی بر روی کافئیک اسید در سطح 5 درصد معنی دار شد از طرفی هم باعث کاهش فلاونوئید کل ، ظرفیت آنتی اکسیدانی، رزمارینیک اسید و افزایش تانن گیاه شد و همگی در سطح 1 درصد معنی دار شدند. پرتوتابی UV-B نیز به تنهایی باعث افزا