محسن نائل

شـورشـدن خـاک ها یکـی از فاکتورهـای ویران کننده خـاک در جهـان بـوده که به گونه جدی در سرزمین های خشک و نیمه خشک روبه فزونی است. زمین های بسیاری در استان همدان دارای دشواری های شـوری و قلیایی است کـه این پیامدی از به کارگیری سفره های آب زیرزمینی شور و کاربرد آب با کیفیت پایین در کشاورزی است. اهداف این پژوهش شناخت پیامد درجه های گوناگون شوری و سدیمی شدن خاک بر ویژگی های زیستی ، پویایی و دگرگونی هر یک از بخش های مواد آلی خاک بود. نمونه برداری از لایه رویین (30 سانتی-متری) یک خاک آیش کشاورزی در نزدیکی همدان و به روش مرکب انجام شد و پس از گذراندن از الک 2 میلی متری اندازه های گوناگونی از نمک های کلسیم کلرید و کربنات سدیم به خاک افزوده شد. نمونه ها نزدیک به 3 ماه در ظروف پلاستیکی و در تاریکی برای رسیدن به پایداری و سازگاری ریزجانداران نگهداری شدند. پس از این زمان، به هر یک از ظرف ها 5 درصد مانده آلی کاه گندم افزوده شد. نمونه ها به نمناکی 70 درصد ظرفیت کشاورزی رسانده و در تاریکی نگهداری شدند. در هر یک از روزهای 0، 1، 3، 5، 10، 15، 20، 30، 45، 60، 90 و120 روز از خاک ها نمونه برداری شد. برای آزمون آماری از آزمایش فاکتوریل با طرح کامل تصادفی بهره گیری شد. کاربرد مانده آلی بهبود همه ویژگی های زیستی خاک را به دنبال داشت. در همه خاک ها فراوانی باکتری ها، قارچ ها و اکتینومیست ها و نیز تنفس پایه و برانگیخته در خاک های تیمار شده با مانده آلی بالاتر از خاک گواه بدون مانده آلی بود. اندازه های شوری و سدیمی گوناگون به کار گرفته شده در این آزمایش، پیامد چشم گیری بر فراوانی باکتری ها نداشت و نشان دهنده ویژگی بهبود بخش ماده آلی بر فراوانی باکتری ها در این خاک ها بود. فراوانی قارچ ها در برابر باکتری ها، کم تر بود و با افزایش سدیمی شدن خاک فراوانی آنها کم تر شد. در برابر آن اکتینومیست ها در خاک سدیمی فراوانی بیش تری داشتند که نشان از سازگاری و پایداری آن ها برای زندگی در زیستگاه سخت است. روهمرفته فراوانی و کارکرد ریزجانداران در خاک های شور بهتر از خاک های سدیمی بود. شوری و سدیمی پیامدی بر تنفس پایه خاک در زمانی که مانده آلی افزوده شد، نگذاشت اما در تنفس برانگیخته ناهمانندی های گوناگونی دیده شد و در خاک سدیمی، تنفس برانگیخته بیش تر از دیگر تیمارها بود. افزودن مانده آلی مایه افزایش کربن آلی ب