محمد علی قاسمی ترکی

استرالیا به عنوان موفق ترین کشور در زمینه چندفرهنگ گرایی، هویت ملی خود را نیز براساس چندفرهنگ گرایی ساخته است. این پژوهش با هدف مطالعه سیاست های مهاجرتی استرالیا به عنوان کشوری پیشرو در این زمینه و مطالعه مهاجران ایرانی به عنوان بخش مهمی از جامعه این کشور، انجام شده است. بررسی سیاست های چندفرهنگ گرایی و پیامدهای آن ها در عمل حاکی از این است که استرالیا با موفقیت در ادغام مهاجران توانسته نتایج بسیار مثبت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی برای خود به ارمغان بیاورد. نتایج ارزیابی جنبه های مختلف ادغام ایرانیان در جامعه استرالیا نشان داد که ایرانیان در جامعه چندفرهنگی استرالیا ادغام اجتماعی، فرهنگی و هویتی شده اند و در مرز ادغام ساختاری قرار دارند. ارزیابی برآیند چهار مولفه ادغام اجتماعی، ساختاری، فرهنگی و هویتی که در قالب ادغام ایرانیان در جامعه استرالیا انجام گرفت نشان داد که ایرانیان در جامعه استرالیا ادغام شده اند. بررسی فرهنگ پذیری ایرانیان در جامعه استرالیا با استفاده از مدل فرهنگ پذیری بری نشان داد که ایرانیان در مواجه با حفظ میراث فرهنگ ایرانی – اسلامی و حفظ میراث فرهنگ ایرانی با سازگاری فرهنگی، سیاست فرهنگی ادغام را اتخاذ کرده اند؛ اما ایرانیان ساکن استرالیا در مواجه با حفظ میراث فرهنگ اسلامی با سازگاری فرهنگی، سیاست فرهنگی جذب را اتخاذ کرده اند. بررسی تاثیر جنسیت، سن، تحصیلات، شغل و قومیت بر ادغام اجتماعی، ادغام ساختاری، ادغام فرهنگی، ادغام هویتی، ادغام، حفظ میراث فرهنگ ایرانی – اسلامی، حفظ میراث فرهنگ ایرانی، حفظ میراث فرهنگ اسلامی و سازگاری فرهنگی نشان داد که مهترین عامل تاثیرگذار بر موارد فوق، شغل می باشد. تفاوت میزان هر سه بخش ادغام (تمام مولفه ها و برآیند آن ها)، حفظ میراث فرهنگی و سازگاری فرهنگی، در میان مشاغل مختلف، معنی دار بود. کم اهمیت ترین عامل تاثیرگذار بر موارد فوق نیز، جنسیت می باشد که اثر آن بر هیچ کدام معنی دار نبود.

این پژوهش برآن است که زمینه های پذیرش اندیشه های سلفی در مناطق جنوب شرق ایران را مورد بررسی قرار دهد. از جنبه های اهمیت این پژوهش می توان به همجواری استان های جنوب شرق کشور و نزدیک بودن فرهنگ و آداب و سنن مردمان این خطه با کشورهای همسایه(افغانستان و پاکستان)، همچنین واگرایی جمهوری اسلامی ایران با کشور عربستان و آمریکا در منطقه خلیج فارس که مروجان و حامیان مالی بسیار قوی این اندیشه ها هستند و طی سال های اخیر با حمایت های مالی گسترده و فراگیرخود سعی در ترویج این اندیشه در داخل ایران و ناآرامی مناطق مرزی جنوب شرق کشور را داشته اند اشاره کرد. 1- این پژوهش با رویکرد توصیفی و تحلیلی و با شیوه جمع آوری اطلاعات به صورت اسنادی کتابخانه ای واینترنتی ارائه گردیده است. برای بررسی علل گرایش جنوب شرق کشور به اندیشه های سلفی از نظریه گفتمان لاکلائو استفاده شده است. به زعم لاکلائو رواج و تسلط یافتن یک گفتمان ناشی از دو عامل است: اول قابلیت دسترسی یعنی در دسترس بودن گفتمان در زمینه و موقعیّتی که گفتمان دیگری خود را به صورت جایگزین نشان نداده باشد. دوم قابلیّت اعتبار، یعنی اینکه اصول پیشنهادی گفتمان باید با اصول بنیادین جامعه سازگار بوده و شان خود را در هماهنگی با آنها بدست آورد. براساس فرضیه پژوهش ما دسترس پذیری اندیشه های سلفی(همجواری با مناطق اهل سنت در کشورهای مجاور، تحصیل علوم دینی در کشورهای مزبور و عربستان، تبادلات مرزی مجاز و غیرمجاز و..) و زمینه فرهنگی(مذهب تسنن در منطقه) و قومی(قرابت قومی-مذهبی با کشورهای همجوار) موجب اقبال به سلفی گری در منطقه شده است. دستاورد پژوهش ما شناسایی عوامل گرایش مرزنشینان جنوب شرقی ایران به اندیشه های سلفی و ارائه راهکارهایی برای مقابله با تکثیر اندیشه سلفی گری در این مناطق است.

اختلافات علمای دینی در مواجهه با مسائل سیاسی همواره متفاوت بوده است و این اختلاف ریشه در مبانی علمی و دینی آن ها دارد؛ یکی از این اندیشمندانی که نظریات سیاسی او با دیگر علمای وقت متفاوت است طباطبایی است. از منظر او مفاهیم به دو دسته حقیقی و اعتباری تقسیم می گردد.مفاهیم حقیقی در مقابل مفاهیم اعتباری بوده و حکایت از نفس الامر می کند و مفاهیم اعتباری مفاهیمی است که انسان آن ها رابا توجه به نیازهای زندگی اعتبار می نماید مانند مفاهیمی چون ریاست، مرئوسیت، حکومت و.. بنابراین در نگاه ایشان مفاهیم سیاسی به مثابه مفاهیم اعتباری هستند که منشا آن خواست و وفاق عمومی است کما اینکه در بسیاری از ساختارها و قوانین سیاسی نوعی اعتبار دیده خواهد شد. سوال این پژوهش این است که اعتباری بودن مفاهیم اجتماعی و سیاسی چه تبعاتی را برای تفکر سیاسی در پی خواهد داشت و با توجه به اعتباری بودن آیا می شود نوع دیگری از سیاست را اعتبار نمود که حاصل گفتگو در جامعه بود و بین الاذهانی باشد یا خیر؟فرضیه این است که با توجه به اعتباری بودن مفاهیم سیاسی می توان به سمت مدل و قوانین سیاسی رفت که بین الاذهانی و گفتگویی بوده و تابع اکثریت جامعه باشد و با رعایت انصاف به سمت وضع قوانین عادلانه حرکت کرد. نتیجه آنکه با توجه به مبانی طباطبایی و اعتباری شمردن سیاست و همه حکومت ها، منطقی ترین نوع حکومت، حکومتی است که مبتنی بر اجماع و قبول همگان یا اکثریت جامعه است و این نوع مدل حکومت منصفانه ترین و عادلانه ترین نوع حکومت می باشد.

پیدایش گروه های سلفی تکفیری را می توان مهم ترین بحران امنیتی درمنطقه اسکاندیناوی و نوردیک تلقی کرد زیرا نحوه برخورد با این گروه ها با توجه به منافع در هم پیچیده بازیگران منطقه ای و جهانی به مشکلی جدی تبدیل شده است و به دلیل رشد سریع گروه های تکفیری در سال های گذشته در منطقه و حضور بیش از پیش این گروه ها در اروپای شمالی نشان دهنده فصل جدیدی از مسائل امنیتی و فرهنگی است و به همین دلیل پرداختن به این موضوع اهمیت و ضرورت دارد. چنین رویه های اجتماعی شده در جهت طرد و حذف اجتماعی مسلمانان بدنه گروه های افراط گرا را تقویت کرده است. به عبارتی به تعبیر نویسنده جامعه در یک معمای افراطی گری قرار گرفته است، به نحوی که افراطی شدن نگاه گروه های اسلامی، سبب ایجاد رویکردهای حذف و طرد اجتماعی توسط جامعه و نیروهای فعال اجتماعی شده است، همین خود سبب هویت خواهی گروه های افراط گرا و ارتکاب اقدامات با استانه بالای تولید خشونت برای ایجاد بازدارندگی در سیاست های جامعه-سیاست- احزاب شده و در نتیجه معمایی را به وجود اورده که می توان ان را معمای افراطی گری نامید.

شناخت جایگاه فلسفه سیاسی فارابی و علل عدم تداوم آن نقش ویژه ای در تاریخ اسلام و زمان معاصر دارد. مسلماً بدون این شناخت، نمیتوان به ضرورت فلسفه سیاسی و نقش آن در تاریخ اسلامی پی برد. قرن چهارم هجری که از آن به عنوان عصر طلایی در اسلام نام می برند، با وجود فضای باز سیاسی و فرهنگی حکومت آل بویه، فلسفه سیاسی با اندیشه های فارابی رشد فزاینده ای یافت، ولی هرگز فلسفه سیاسی به آن رشد و بالندگی و سیر تکاملی خود نتوانست ادامه دهد و دچار رکود و گسست شد .سوال این تحقیق آن است که چه عواملی مانع تداوم فلسفه سیاسی در عالم اسلام شده است؟ در این پژوهش استدلال شده که در چهارچوب دیسپوزیتیف فوکویی، می توان نشان داد عوامل معرفتی (مثل علوم و معارف زمان، مدارس، فلسفه و هر نوع کتابت) و عناصر ناگفتمانی/ابژکتیو (مانند نهاد خلافت و اجزای آن، قضات و محتسبین، فقها، سیطرۀ ساخت امپراطوری یا خلافت یا سلطنت استبدادی) و برداشتهای انحصار طلبانه از دیانت و حقیقت باعث شدند، عرصه بر فعالیتهای فکری و فلسفی که مغایر با دیانت و یا ناموافق با شریعت حاکمان تلقی می شدند، تنگ شود. به نظر می رسد که نقد و تکفیر فلسفه و فلاسفه توسط عالمانی چون غزالی و کافی انگاری فقه و شریعت، عدم نیاز ساخت استبدادی سلطنت و خلافت به فلسفه سیاسی از علل مهم عدم تداوم تامل فلسفی در سیاست، تمدن اسلامی بوده است .

ابونصر محمد فارابی فیلسوف اسلام در آثار خود تمام موجودات را در یک سلسله مراتب خاصی قرار می دهد که در راس این سلسله مراتب خداوند قرار دارد. از اصلی ترین مباحث فارابی نفس و مدینه می باشد او بدون اشاره مستقیم به نسبت این دو مفهوم یک ارتباط معنا داری را بین آنها بر قرار می سازد. قبل از فارابی، افلاطون به این موضوع اشاره داشته به شکلی که او عدالت نفس را در گرو به درستی رفتار نمودن نیروهای مختلف نفس ( عقل، غیرت، شهوت) دانسته، همچنین عدالت در یک پولیس (شهر) را نیز در گرو به درستی رفتار نمودن و هماهنگی اجزاء مختلف پولیس (حکمت، شجاعت، خویشتن داری) می داند که به مانند یک نفس سالم باید وظیفه خود را به درستی انجام دهند. افلاطون دلیل این تناظر را به خاطر صفت های نفوس آن شهر می داند که به کلیت پولیس سرایت کرده است فارابی نیز این نسبت و ارتباط بین نفس و مدینه را چنین نشان می دهد که یک نفس سالم و یک مدینه سالم (مدینه فاضله) مجموعه ای کامل و منظمی هستند که در سایه رئیس مجموعه خود که (بالاترین توانائی را بین اعضای مجموعه دارا می باشد.) در یک هماهنگی کامل به دنبال هدف متعالی (سعادت) حرکت می کنند. فارابی معتقد است همانگونه که نفوس از بدترین آن تا عالی ترین آن که فیلسوف یا نبی می باشد در یک سلسله مراتب قرار می گیرد واین نفوس قبل از حرکت به سوی سعادت باید در یک وضعیت سالم قرار داشته باسند. همچنین مدینه هایی که فارابی از آنها بحث می کند نیز از بدترین تا عالی ترین آن که مدینه فاضله می باشد در یک سلسله مراتب قرار می گیرند که مدینه نیز مانند نفس قبل از حرکت به سوی سعادت باید در یک وضعیت سالم قرار گیرد. که فارابی چنین مدینه ای را مدینه فاضله می نامد.

1چکیده جنگ پدیده ای انسانی و مفهوم و حقیقتی است که زاده و برخاسته از قدرت و اراده بشری است اما آن نه ویژگی ژنتیکی بشر و نه نتیجه ویژه و مستقیم پرخاشگری، بلکه اجباری است که پراکندگی سیاسی افراد آن را تحمیل کرده است لذا جنگ را از یک منظر تراژدی تاریخ دانسته اند، چراکه برخی از اندیشمندان و فیلسوفان آن را ناشی و معلول طبع و طینت بشر می دانند و در مقابل عده ای دیگر آن را حقیقتی اجتناب ناپذیر در تاریخ تحول جوامع می دانند، تا آنجائی که از جنگ به عنوان ضرورت حرکت در مسیر تغییرات بنیادین اجتماعی قلمداد کرده اند. در پژوهش بررسی مقایسه ای فلسفه جنگ در اندیشه سیاسی امام خمینی (ره) و توماس هابز که در قالب پایان نامه کارشناسی ارشد ارائه می شود، تلاش کرده ایم از هر دو منظر مقوله ی چیستی جنگ و عوامل دخیل در آغاز و توسعه آن را مورد مطالعه قرار دهیم؛ بنابراین آرای توماس هابز، فیلسوف واقع گرای انگلیسی، و امام خمینی (ره) اندیشمند بزرگ جهان اسلام و رهبر انقلاب اسلامی ایران، در این حوزه قابل توجه است و مورد عنایت قرارگرفته است تا به درک مبسوطی از ماهیت جنگ با استفاده از روش مقایسه ای به هدف پژوهشی خود نائل شویم. این مفهوم (جنگ) در بررسی ما با بررسی پیشینه آن در حوزه های تمدنی شرق و غرب، ادیان ابراهیمی، حوزه انسان شناسی و سرشت بشر و فلسفه آغاز و به وجوه اشتراک و افتراق در نظرات توماس هابز و امام خمینی (ره) ختم می شود تا در پایان پاسخ سوالات تحقیق و نتیجه گیری مبتنی بر آن تبیین شود.

طی دو دهه اخیر مسائل امنیتی بلوچستان و خشونت ها در این منطقه، صبغه قومی -دینی به خود گرفته است. در این تحقیق بر اساس چارچوب تحلیلی تد رابرت گر، محقق سرشناس مسائل قومی و خشونت، تلاش شده است تا نشان داده شود که بحران بلوچستان، چگونه از معضلی اقتصادی- اجتماعی به سمت بحرانی دینی -قومی حرکت کرده و موجب پدیداری گروه های ریز و درشت مسلح در این منطقه شده است. بر این اساس و بر مبنای مقیاسهای تد رابرت گر که با رویکردی روانشناسانه به موضوع پرداخته، سطوح قابل ملاحظه ای از محرومیت اقتصادی و اجتماعی در منطقه مشاهده می شود. لذا و بنا به دیدگاه رابرت گر، احساس تبعیض و محرومیت موجب نارضایتی و شکایت شده و به دلیل عدم دریافت پاسخ مناسب به بسیج و در نتیجه اعتراض، شورش علی الخصوص بنا به دلایلی بیشتر به خشونت طلبی اهل سنت تبدیل شده است. در عین حال، فرصت های منطقه ای و بین المللی، نظیر همسایگی با بلوچستان پاکستان و افغانستان و رقابت های منطقه ای عربستان سعودی با جمهوری اسلامی ایران نیز، به تقویت زمینه های شورش و خشونت کمک کرده است؛ امری که در مطالعه موردی گروه جندالله و رهبر آن عبدالمالک ریگی و بیوگرافی او به خوبی نمایان است.

بردگی، مسئله ی مهم ناشی از زندگی اجتماعی و مدنی انسان ها از بدو تمدن بشری بوده است. سیاست و حکومت با تحت الشعاع قرار دادن دیگر عناصر تمدن، بیشترین سهم را در گسترش پدیده ی برده داری داشته است. با توجه به رویارویی اسلام از بدو ظهور با این پدیده، رویکردهای حاکمیت اسلامی از عصر نبوی و همچنین دستگاه های خلافت اموی و عباسی، در مسئلۀ بردگی موثر واقع شده است. این پژوهش با روش توصیفی مبتنی بر اسناد کتابخانه ای و با مبنای تحلیل، نخست موضع منابع(نصوص) قرآنی را به عنوان پای بست احکام اسلامی، و سپس نسبت سیاست های زمامداری اسلامی، طی عصر نبوی و دوره های سه گانۀ خلافت راشدین، اموی و عباسی را با مسئلۀ بردگی و استرقاق، بویژه استرقاق سیاسی بررسی می کند. موضع قرآن بر خشکاندن مصادر بردگی، از جمله مصدر سیاسی آن استوار است و راجع به بردگان موجود، برنامۀ "تحریر" یا رها سازی را در نظر گرفته است. به دلیل عدم امکان اجرای آنی برنامۀ تحریر، یک روند تدریجی و زمان بر در نظر گرفته شده که در دستور قرآنی "مکاتبه" جلوه گر می-شود و تا زمان آزادی بردگان، مسلمانان به رعایت حقوق آنها و رفق و مدارا با آنها ملزم شده اند. در عصر نبوی با وجود موانع، این روند عملاً آغاز گشت. تداوم آن در دورۀ سه گانه ی خلافت، به ویژه دوره ی اموی و عباسی، در پی شرایط جدید سیاسی و فتوحات فرا عربی، محقق نشد و مصالح سیاسی ، مشخصاً در بعد استرقاق سیاسی بر رهنمودهای نصوص شریعت رجحان داده شد که تصعید معضل بردگی را سبب گردید

یکی از دوره های مهم در سنت و میراث اندیشه ای اسلام، دوران میانه است. در این دوره سنت عرفانی و فلسفی از غنا و نفوذ گسترده ای برخوردار می باشد. یکی از شخصیت های استثنایی و برجسته در میراث و تاریخ تفکر ایرانی ـ اسلامی در این دوره، ابوالمعالی عبدالله بن محمد ملقّب به عین القضات است که به دلیل غلبه رویکرد ادبی و عرفانی، عموم پژوهش های صورت گرفته در خصوص شناخت و فهم اندیشه وی وجه ادبی، تاریخی و زیبا شناختی داشته است. از این رو پژوهش حاضر در چارچوب نگرش پارادایمی در پی خوانش متفاوتی از متن عین القضات همدانی می باشد. قاضی به عنوان شخصی که نسبت به اوضاع و بحران های موجود در عصر سلجوقی، حساسیت به خرج داده است، آثاری را پدید آورده که از ظرفیت های انتقادی و هنجاری قابل توجهی برخوردار هستند . از آن جا که انتقادی بودن آرای یک نویسنده می تواند بر سیاسی بودن اندیشه وی اشاره داشته باشد؛ در این پژوهش تلاش بر این است که با استناد به شواهد و داده های موجود در متن اندیشه عین القضات همدانی دلالت ها و تضمنات سیاسی اندیشه او ، مورد استنباط و استخراج قرار بگیرد.

هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل مفهوم ترقی و جامعه مترقی در اندیشه سید جمال الدین اسدآبادی هست این پژوهش به صورت روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است و در آن به واکاوی دیدگاه ها و نقطه نظرات سید جمال الدین اسدآبادی در باب یک جامعه مترقی و پیشرفته پرداخته ایم در ابتدای کار وضعیت و اوضاع زبان سید جمالدین را از خود سیاسی اجتماعی و اقتصادی و نظامی در ایران توضیح داده ایم آن را در مقابل جهان غرب مقایسه کرده ایم سید جمال معتقد بود آنچه که غرب به آن دست یافته است و باعث نجات ملت های اروپایی از جلب و توجه شده است ترقی است ایشان برای نجات از وضعیت بحرانی جوامع شرقی و بالاخص کشورهای مسلمان راه نجات را در ترقی و ترقی خواهی ذکر می کند اما آن چه که مهمتر از هر امر دیگری در نزد سید اهمیت داشته بروز زمینه های ترقی خواهی در جامعه و مقابله با عوامل تضعیف کننده با آن بود. سید جمال درمان دردهای آن روز را در بیداری ملت ها و خواست آنان رهایی از اعقب ماندگی و نابسامانی آن برهه از تاریخ نام می برد. در ادامه آماده سازی جامعه و اذهان مردم برای پذیرش و رسیدن به جامعه ترقی یافته از اهداف سید است. به همین علت تمامی تحرکات سید در مسافرت هایشان از قبیل و انتشار روزنامه تشکیل اجتماعات اسلامی همگی در راستای رسیدن به این مهم بود مسائلی که امروز بیش از یک قرن از شهادت سید جمال می گذرد همچنان شاهد آن موارد هستیم.

علی شریعتی از شخصیت های تاثیر گذار در تاریخ معاصر ایران به شمار می رود.نقش وی در شکل دهی به اذهان وافکار نو اندیشان دینی،بسیج نسل جوان دهه 50 وزمینه سازی انقلاب اسلامی ایران درسال 1357 غیرقابل انکار ب می باشد. ایشان یکی از مهمترین نظریه پردازان اسلام سیاسی چپ در ایران واز چهره های مشهور اسلام سیاسی درجهان اسلام به شمار می رود. شریعتی ضمن آشنایی با آثار فرانتس فانون متفکرومبارزبرجسته قرن بیستم بعضی از آن ها را به فارسی ترجمه کرد.ازاین منظر ضمن الگوپذیری از انقلاب الجزایر،تحت تاثیر افکار و اندیشه های فانون قرارگرفت.به گونه ای که در تفکر این دو اندیشمند مفاهیم مشابهی چون "انقلاب وانقلابیگری، مبارزه، استعمار، پسااستعمار، تبعیض نژادی،بازگشت به خویشتن،ازخودبیگانگی وغرب زدگی، دین ومذهب، ملی گرائی، مارکسیسم و..." دیده می شود. موضوع پژوهش بررسی تاثیر اندیشه های فرانتس فانون براندیشه سیاسی-اجتماعی علی شریعتی است. به همین دلیل با استفاده از چارچوب نظری بینامتنیت و روش ژرارژانت نقاط اشتراک اندیشه های فانون وشریعتی موردبررسی قرارگرفت و درنهایت مشخص گردیدکه با وجود تاثیر پذیری شریعتی از اندیشه های فرانتس فانون، بستر وزمینه های فرهنگی موجود موجب شده است تا تفاوت هایی در اندیشه این دو اندیشمند به وجود آید و آن تفاوت در بعد اسلامی و گرایشات مذهبی و شیعی و نگاه توحیدی دراندیشه های علی شریعتی می باشد.

این تحقیق نشان می دهد چگونه برخی از مضامین و ادبیات بر روند باستان گرایی تاثیر گذاشته اند. گرایش به باستان-گرایی با توجه به چاپ و نشر کتب فراوان در این زمینه که این کتاب ها یادآور گذشته پرشکوه و عظمت ایران است از همه اقشار جامعه طرفدارانی پیدا کرده که به همین دلیل در این تحقیق به بررسی همین منابع پرداخته ایم تا بتوانیم روند باستان-گرایی را بررسی کنیم و این که این مولف ها با چه ادبیاتی و با چه شدت معنایی به بیان روایت ها و ارائه نقل قول هایی که از گذشته وجود دارد پرداخته اند. با بررسی این منابع ادبیاتی را که دارای بار معنایی بیشتری بودند و فرکانس مثبتی از کلمه بیان می کردند را کشف کردیم که عباتند از: صلح، آزادی، عدالت، شادی، احترام، مردم داری، یکتاپرستی، جوانمردی، جنگاوری، رهبری، حقوق بشر و شجاعت. مولف های این منابع با انتشار این آثار برای رسیدن به این ادعا مبنی بر اینکه باستان گرایی به نوعی محصول سرخوردگی از وضع موجود است و به دنبال کم و کاستی هایی است که در زندگی روزمره پدیدار می شود. البته لازم به ذکر است علاوه بر سرخوردگی، عواطف ناسیونالیستی و احساس یک غم شیرین نسبت به گذشته ای که شکوه ویژگی اصلی آن بوده است ( نوستالژی) برای گرایش به این پدیده دلیل کافی است و نتیجه این قرائت نوستالژیک از تاریخ ایران باستان راه را بر خوانش انتقادی تاریخ بست به طوری که امروزه جامعه بر نوعی هیجان جمعی سوار شده است و این هیجان راه را برای رسانه ها مسدود کرده است تا بتواند در مورد حواشی و اصالت تاریخ و مدعیات مربوط به کوروش کبیر اظهارنظر کند. از سویی دیگر این نگاه نوستالژیک به عصر کوروش و داریوش متضمن این ایده درونی است که ایران یک گذشته دل انگیز و افتخارآمیز داشته است که امروزه از دست رفته است و باید افسوس آن را خورد به تعبیر دیگر در این نوع نگاه به تاریخ نوعی سوگواری، افسوس و حسرت وجود دارد و مدعی این است که ما باید افسوس گذشته را بخوریم و به آن دوران باز گردیم.

چکیده: حکیم هیدجی از دانشمندان دوره قاجار، متولد شهر هیدج استان زنجان است. او در رشته های فقه، اصول، ریاضی، فلسفه، حدیث، کلام و ... تحصیل کرد. در طول زندگی شاهد وقایع سیاسی- اجتماعیِ تحریم تنباکو، قتل ناصرالدین شاه، مشروطه، حمله روسیه به ایران، قحطی و ... بود. بیشتر به تدریس اشتغال داشته، ولی تحصیل علوم دینی، مشاهده وضعیت مردم روزگار، منش سیاسی حکومت وقت و وقایع مذکور، تاثیر گذاشته و او را مجبور به اظهارنظر در خصوص مسائل و موضوعات متعدد سیاسی نمود. در این پژوهش در پی پاسخ به این سوالات بودیم که هیدجی به چه مفهوم های سیاسی در آثار خود پرداخته و چه منابع و متونی در ارائه نظرات و مفاهیم او اثر داشته اند؟ که با روش بینامتنیت مشخص شد وقایع دوران زندگی زمینه هایی را ایجاد کرد تا وی بر اساس اندوخته های علمی- تجربی به اظهارنظر در مورد آن ها بپردازد. او در آثارش ضمن استفاده از روش کلامی و عقلی، تحت تاثیر میراث علمی قبل از خود بوده و بن مایه اندیشه او را آموزه ها و نصوص اسلامی اعم از قرآن و روایات تشکیل می دهد. باوجوداینکه او اثر و اندیشه سیاسی منسجمی ارائه نداده، اما با جمع و بررسی نظرات او پیرامون موضوعات و مفاهیم مختلف سیاسی، منظومه ای از نظریات وی احصا گردید. او قدرت را ابتدا از آن خدا دانسته که به پیامبر واگذارشده است. پیامبر وظیفه هدایت، ارشاد و خدمت به مردم را داشته و همین وظیفه با انتصاب امام بعد از آخرین پیامبر، متوجه امامان بوده است. بعد از امام نیز، نائبان و اولیا، دارای وظیفه اداره امور جامعه بوده و در نبود عالم جامع الشرایط «نفس کم آزار» باید عدل را اجرا و از ظلم جلوگیری کند و الا قدرت به دست پادشاهان فاسد می افتد.

پژوهش حاضر، کنکاشی در اندیشه سیاسی ایران معاصر از مسیر به کارگیری رهیافتی نوین به قصد گشودن دریچه ای جدید در جهت فهم و تنویر ابعادی از تحولات معنایی مفاهیم و دلالتهای سیاسی آن در ایران معاصر است. چارچوب نظری به کار گرفته شده در این پژوهش، تاریخ مفاهیم راینهارت کوزلک که به آشکارترین وجهی، نمایانگر چرخش زبانی در درون علوم تاریخی است و بر مبنای آن سه نوع گروه بندی مفاهیم وجود دارد: نخست، مفاهیم سنتی که معانی آنها در طی قرنها در مقایسه تغییر چندانی نکرده است. دوم، مفاهیمی که معانی آنها به شدت تغییر کرده است و نهایتاً، گروه کاملی از مفاهیم نو هستند که به عنوان واکنش نسبت به اوضاع واحوال حوزه سیاسی و اقتصادی پدید آمده اند. کانون توجه تاریخ مفهومی بر روی دو گروه بندی اخیر است. بر این اساس این پژوهش می کوشد تاریخ تحول معنایی مفهوم انقلاب به عنوان یکی از محوری ترین مفاهیم موجود در تفکر سیاسی ایران معاصر را مورد بررسی قرار دهد تا بر مبنای آن به دریافتی از چگونگی تولد اسلام سیاسی در ایران معاصر نائل گردد. پرسش اصلی پژوهش آن است که چگونه ورود و تحول معنایی مفهوم انقلاب به درون نظام مفاهیم اسلام به تحول معنایی سایر مفاهیم پیشین شیعی انجامید. فرضیه ای که در پاسخ مطرح می شود آن است که در عصر جدید با شکل گیری میدان معنایی جدید و ورود مفاهیم جدیدی نظیر انقلاب به درون نظام مفاهیم شیعه، لایه های معنایی جدیدی به مفاهیم کهن شیعه نظیر انتظار، تقیه، اجتهاد و توحید افزوده شد. این تحول در نظام مفاهیم، یک دگردیسی در درون الهیات شیعه را رقم زد که منجر به تولد «اسلام سیاسی» در ایران معاصر شد.

شهید سید محمد باقر صدر یکی از اندیشمندانی بود که در دوران زندگی خود، نظریات سیاسی وی دچار تحول و تطور شد. ایشان در طول 47 سال زندگی خویش به سه نظریه مهم سیاسی دست یافته است.1 . حکومت انتخابی براساس شورا 2. ولایت انتصابی عامۀ فقیهان و 3. خلافت مردم با نظارت مرچعیت. نوآوری های ایشان در عرصۀ مطالعات جدید اندیشۀ سیاسی و دیدگاه های حکومتی شان، سهم مهمی در ساحت نظری و تئوریک تفکرات سیاسی تشیع در 50 سال اخیر دارد. تفکر ایشان در سایۀ تاثیر تحول بزرگ انقلاب اسلامی، عامل تحرک و حرکتهای سیاسی در جامعۀ شیعی عراق تا به امروز بوده است. مطالعۀ بینامتنی آثارشان نشان می دهد که تطور منابع فکری شان در تحول تئوریهای ایشان موثر بوده است.

چکیده: هدف از این پژوهش تحلیل تفاوت دیدگاه میان علامه نائینی و شیخ فضل الله نوری در قبال مشروطیت است. لذا تلاش بر این است به این پرسش ها که با توجه به اینکه نائینی و شیخ فضل الله دوعالم طراز اول شیعه بوده اند چرا در مواجهه با اندیشه مشروطیت نگرش های متفاوتی ارائه داده اند ، دلایل طرفداری نائینی از مشروطه چه بود؟و چرا شیخ فضل الله مشروطه را منافی با اسلام می دانست و با آن مخالفت می نمود؟ پاسخ داده شود. بر اساس فرضیه های تحقیق تفاوت در فهم از کامل بودن اسلام، جواز اقتباس و تاثیر شرایط فکری در فهم از دین باعث مواجهه متفاوت این دوعالم بزرگ شیعه با اندیشه مشروطیت گردید.پژوهش حاضر به روش کتابخانه ای و اسنادی انجام یافته است. نتایج به دست آمده از این پژوهش بیانگر این است که میرزای نائینی و شیخ فضل الله نوری هر دو فقیه اصولی بودند که از مکتب شیخ انصاری پیروی می کردند و از حیث اندیشه سیاسی و فقه سیاسی هیچ اختلافی نداشتند و بر اساس مبانی فقهی مشترک اما از دو منظر متفاوت و با لحاظ کردن بخشی از شرایط و ضروریات جامعه عصر خود به مشروطیت نگریسته و درنتیجه قضاوت های متفاوتی در باب نظام مشروطه ارائه کردند. رویکرد سیاسی هر دو فقیه مقابله با رژیم استبدادی و رهایی از سلطه بیگانه بود اما در مفاهیم آزادی، برابری و مساوات، قانون گذاری و دموکراسی در دو مسیر متفاوت حرکت می کردند. نائینی، به دلیل حضور و ساکن بودنش در عراق تحت سیطره خلافت عثمانی، با تحولات و شرایط جامعه جهانی بیشتر در ارتباط بوده و بر تغییر شرایط اجتماعی شکل گرفته در جوامع دیگر آگاهی داشت بنابراین، از ذهنیت مناسب و مساعدتری برای هضم مشروطه خواهی ایران برخوردار بوده است و شیخ فضل الله نوری نیز شاهد بحران حاکم بوده و آن را به خوبی تشخیص داد، اما به دلیل فقدان بینش و تجربه فرا ایرانی نتوانست به تحلیل مناسب برسد و درنتیجه راه حل پراکنده و نامنسجمی ارائه نمود که ناخواسته به بیشتر شدن بحران کمک کرد.ایشان با توجه به علم و تجربه بهترین راه حل ممکن را ازنظر خود ارائه کرد به طوری که تصور می کرد اگر در مقابل مشروطه خواهان قرار نگیرد اسلام و مملکت اسلامی به آفت زیان باری دچار می شد. شیخ به خاطر هراس از به خطر افتادن اسلام، از پادشاه عادل حمایت کرده و نیتی خیرخواهانه داشته است.

چکیده: هدف از این پژوهش بررسی تطبیقی مفهوم عدالت دراندیشه سیاسی ابن سینا وامام خمینی(ره) است.لذا سعی درپاسخ دادن به سوالاتی چون وجوه اشتراک یاافتراق مفهوم عدالت در اندیشه سیاسی ابن سینا وامام خمینی (ره)چیست؟دلایل اختلاف واشتراک مفهوم عدالت دراندیشه سیاسی ابن سیناوامام خمینی(ره) چیست؟می باشد. براساس فرضیه های تحقیق،ابن سینا وامام خمینی درموردمفهوم عدالت علی رغم افتراقات اندک دارای اصول ومبانی مشترکی در مفاهیم می باشند.پژوهش حاضربه روش کتابخانه ای واسنادی انجام یافته است.نتایج حاصله از این پژوهش بیانگر این است که ابن سینا وامام خمینی به دلیل اینکه نظریات هردواندیشمند برگرفته از اسلام وقرآن می باشد وداشتنن نظام فکری مشترک ومتعلق بودن هردو اندیشمند به جهان اسلام علی رغم افتراق اندک درمورد مفهوم عدالت،اشتراکات زیادی دارند.زیرا هردومتفکربه پیروی از ارسطو عدالت فردی را حدوسط فضایل عفت، حکمت، شجاعت می دانند.وعدالت اجتماعی رابه معنی برابری تمام انسانهادربرابر قانون ورعایت حقوق همه افراد وتوجه به شایستگی های افراد ونفی ظلم وتبعیض های ناروا درجامعه می دانند.وهردومتفکردرمورد نصب حکومت اختلاف نظردارند، زیرا ابن سینا درموردنصب حکومت به انتخاب توسط مردم اعتقاد ندارد زیرا از آنجایی که منشا عدالت الهی و وحیانی است پس نصب حکومت توسط مردم نمی تواند قابل قبول باشد اما دیدگاه امام خمینی این است که نصب حکومت الهی است اما مقبولیت آن توسط مردم است .