حسن سجادزاده

طی دهه های اخیر، بلندمرتبه سازی به عنوان یک شیوه ساختمان سازی بسیار موردتوجه قرار گرفت و جایگزین رشد افقی شهرها شد. اما به نظر می رسد که در طرح توسعه عمودی شهرها، به روان شهروندان در فضاهای شهری توجه کافی نشده است. ارتفاع، جزء ذاتی ساختمان های بلند و مهم ترین ویژگی فرم این ابنیه است که تاثیر چشمگیری در ارتباط با شهروندان و برآیند ادراکات و احساسات آنان دارد؛ بنابراین ضروری است که جوانب تاثیر ارتفاع به صورتی موشکافانه بررسی شود. یکی از مهم ترین جوانب، اثرات آن ها بر سلامت روان شهروندان است. استرس و تنش های روانی دائماً سلامت روان انسان را تهدید می کنند و یکی از دلایل آن ها، محیط نابسامان شهرها و سکونتگاه های ماست. این امر بر اهمیت بررسی محیط شهری جهت کاهش تنش های موجود، می افزاید. هدف این نوشتار، علاوه بر دستیابی به چگونگی اثرگذاری ارتفاع ساختمان های بلند بر سلامت روان شهروندان، روش های بهتری برای طراحی این ابنیه با رویکرد تاثیر بر سلامت روان است. در پژوهش حاضر از رویکرد کیفی و روش نظریه زمینه ای (Grounded Theory) استفاده شده است. پس از مصاحبه عمیق با شهروندان در محیط واقعی، متن پیاده شده مصاحبات، خلاصه و در سه مرحله باز، محوری و انتخابی، کدگذاری شد و نهایتاً توسط نرم افزار تحلیل داده های MAXQDA مدل زمینه ای آن استخراج گردید. یافته ها نشان داد که ارتفاعِ ساختمان های بلند به واسطه بروز مقولاتی چون؛ محصوریت نامناسب، تبعات کالبدی-بصری، خرداقلیم، محدودیت های چشم انداز، معضلات اجتماعی، اشراف، ناهمگنی در بافت شهری و آثار سوء زیست محیطی، فشار روانی ایجاد می کند و درگیری درازمدت شهروندان با واکنش های هیجانی ناشی از فشارهای روانی، باعث آسیب دیدن سلامت روان آنان می شود.

کی از ابزارهای بکار برده شده در احیاء وباززنده سازی بافت های تاریخی توسعه سیاست های فرهنگی و هنری است . رویکردی که از اوایل 0991 میلادی وارد ادبیات شهرسازی شد . بطوری که استفاده از ارزش های تاریخی و فرهنگی و همچنین توجه به گذران اوقات فراغت مردم به عنوان منابعی برای توسعه مهمترین وجوه کلی این گرایش هستند و سرمایه گذاری های اصلی در این پروژه ها در راستای ایجاد مراکز فرهنگی و هنری به کار گرفته می شود و با جذابیت های خاصی که برای فضای شهری مورد نظر ایجاد می کنند علاوه بر بازگشت سرمایه باعث ارتقای کیفیت زندگی شهری از طریق بهبود و توسعه ویژگی های منحصر به فرد یک مکان و مردم آن می شود. لذا بازآفرینی فرهنگ –مدار را می توان اصلی ترین رویکرد بازآفرینی شهری در دو دهه اخیر دانست که در آن مداخلات فرهنگی بیش از آنکه محصول ثانوی رشد اقتصادی باشند نیروی محرک آن هستند.از طرفی توجه به هنر عمومی می تواند به عنوان یک کاتالیست عاملی موثر در فرایند بازآفرینی شهری محسوب گشته و بنا به نقش فراگیر هنر ٬ راهبردی اساسی در جهت توانمندسازی فرهنگی جامعه ٬ مشارکت شهروندان و متضمن پایداری آن باشد.

فضاهای شهری عموما جزء لاینفک جاذبه های شهری و میراثی ماندگار از فرهنگ و هویت جوامع محسوب می شوند. لذا کیفیت این بخش ها به نوعی می تواند نمایانگر کیفیات و ویژگی های منحصر بفرد تمامیت یک شهر باشد. از همین رو می توان با بهبود و توسعه ویژگی های منحصر به فرد این فضاها و بازیابی مفهوم مکان موجب ارتقا کیفیت زندگی شهری شد. اما متاسفانه پس از مدرنیزه شدن شهرها فضاهای شهری نه تنها معنا و کارکرد واقعی خود را از دست دادند بلکه نتیجه ی چنین روندی شکل گیری مکان هایی بود که روز به روز به هم شبیه تر می شوند، در چنین شرایطی اهمیت مکان های متفاوت که با بقیه فضاها متمایز باشند بیشتر و بیشتر خواهد بود.