یداله عظام پناه

معدن زغال سنگ آب نیل، در فاصله 56 کیلومتری شمال غرب استان کرمان، بخش چترود دهستان کویرات در جنوب شرقی شهرستان زرند قرار دارد. این معدن در جنوب شرق ناودیس کرمان و یال شرقی ناودیس بیدو قرار دارد. ذخیره زغال سنگ آب نیل بخشی از پهنه زغال سنگ بادامویه در ایران مرکزی بوده که در توالی های شیل و ماسه سنگ زغال دار سازند هجدک شکل گرفته است. هدف از این پژوهش، بررسی اثرات زیست محیطی ناشی از بهره برداری زغال سنگ در معدن آب نیل (شمال غرب کرمان)، با تاکید بر ژئوشیمی فلزات سنگین است. نهشته های زغال سنگی ایران مرکزی در محدوده ی زمانی تریاس پسین تا ژوراسیک میانی تشکیل شده است. بر این مبنا، تعداد 12 نمونه از خاک های منطقه معدنی برای تعیین غلظت فلزات سنگین و رفتار ژئوشیمیایی آنها برداشت شده و توسط روش تجزیه دستگاهی ICP-OES مورد تجزیه قرار گرفته است. عناصر مورد مطالعه در این پژوهش شاملZn, Co, Cr, Ni, Cu, Mn, Fe هستند. همچنین، تعداد 2 مقطع صیقلی از نمونه های زغال سنگ به منظور بررسی اجزای تشکیل دهنده آنها برای انجام آزمایش SEM انتخاب شدند که بر مبنای آن، پیریت های فرامبوئیدال (تمشکی شکل) به عنوان فاز سولفیدی اصلی در نمونه ها شناسایی شد. از طبق نتایج بدست آمده از مطالعات آنالیز ها، مقاطع و محاسبات آماری و مطالعات شاخص آلودگی ها غنی شدگی دو عنصر سنگین کبالت و مس در محدوده مورد مطالعه باعث ایجاد آلودگی شده اند. طبق شاخص های ضریب غنی شدگی و سمیت، غلظت بالای عناصر کبالت و مس موجب بیشترین آلودگی در تمام ایستگاه ها شده است. شاخص زمین انباشت برای فلزات آهن و منگنز کمتر از صفر بدست آمده که نشان دهنده عدم آلودگی منطقه مورد مطالعه به این فلزات است. ضریب غنی شدگی کروم با مقدار 28/2 در حد قابل قبول است. از نظر شاخص خطر اکولوژیکی کبالت با 75/292 در ریسک متوسط و مس با مقدار 79/75 در ریسک آلودگی کم قرار دارد. بر اساس نتایج بدست آمده و ارزیابی شاخص های آلودگی بیانگر اینکه عناصر کبالت و مس دارای بیشترین پتانسیل آلودگی در محدوده مورد مطالعه هستند.

سازند پابده (پالئوسن پسین- الیگومیوسن) در حوضه پیش بوم زاگرس رسوبگذاری شده و یکی از سنگ های منشا قابل ملاحظه به شمار می رود. در این پژوهش ریزرخساره ها، محیط رسوبی و نیز پتانسیل سنگ منشا این سازند در میدان نفتی رگ سفید در فروافتادگی دزفول مورد بررسی قرار گردید. با مطالعه 840 برش نازک از سازند پابده در میدان مورد مطالعه یازده ریز رخساره کربناته شناسایی و با مقایسه آن ها با ریزرخساره های باکستون و پدلی (1989) و فلوگل (2010) مشخص شد که این ریزرخساره ها(فراوان ترین ریز رخساره ها،ریز رخساره های گروه A) در این میدان نفتی بر روی یک رمپ کربناته رسوبگذاری شده اند. تجزیه و تحلیل ژئوشیمی راک- ایول یازده نمونه نشان داد که کروژن نمونه های سازند پابده از نوع I و II می باشد که نشان دهنده مواد آلی محیط دریایی است و عمده نمونه ها در مرحله بالغ و مقداری نیز در مرحله نابالغ قرار دارند. نمودار متقاطع HI در برابر Tmax نشان داد که کمتر از نیمی از نمونه ها میتوانند به عنوان سنگ منشا احتمالی با رسیدن به مرحله کاتاژنز Tmax( بالاتر از C° 435) توانسته اند مسیر بلوغ حرارتی را طی نمایند. میزان ضریب انعکاس ویترینایت آن ها با استفاده از نرم افزار PBM و از روی نمودار HI در برابر Tmax بیش از 6/0 % برآورد شده است بنابراین می توان گفت که بیش تر نمونه های مورد مطالعه وارد پنجره نفتی نشده اند. بنابراین سازند پابده در میدان رگ سفید یک سنگ منشا بالقوه است و همچنین با توجه به مقدار بالای TOC(میانگین 31/2 درصد) و میزان غنی شدگی بیشتر نمونه های آنالیز شده مناسب، خوب و بسیار خوب است و در ارزیابی پتانسیل هیدروکربن زایی سازند پابده در محدوده خوب تا خیلی خوب قرار دارد. نمودار متقاطع HI، OI و TOC نشان دهنده رخساره های آلی مختلف شامل (,B, AB BC و C) است. این مجموعه رخساره آلی نشان دهنده وجود ماده آلی دریایی با مقدار اندکی قاره ای و اکسیداسیون اندک می باشد بنابراین میتوان نتیجه گرفت که سازند پابده بیش تر در محدوده آب های بستر بی اکسیژن تا کم اکسیژن و در سیستم تراکت پیشرونده و پسرونده ته نشین شده اند. بلوغ حرارتی بر اساس Tmax در چاه 99-RS نشان می دهد که سازند پابده در این چاه وارد مرحله تولید نفت نشده است در حالیکه در چاه 128 در پنجره تولید نفت قرار دارد. با این حال Tmax آن برای وارد شدن به پنجره تولید نفت کافی نیست