السلام علیک یااباعبدالله الحسین

چهل حدیث درباره محرم و عزاداری

امام رضا (ع) در روایتی به ریان بن شبیب فرموده است که در شادی ما، شاد باش و در اندوه ما، اندوهگین باش که این کار بهشت را تضمین می‌کند.

شیعه و پیروی واقعی ائمه اطهار (ع) هرگز در عزا و خاموشی آن ستارگان درخشان بی‌تفاوت نبوده و چه اشک‌ها که در سوگ آنان بر گونه جاری ساخته‌اند.در ادامه 40 حدیث از احادیث اهل‌بیت (ع) که به عزاداری، به‌ویژه عزاداری سید و سالار شهیدان می‌پردازد را مرور می‌کنیم.

* آتش عشق حسینی

قال رسول الله (ص): ان لقتل الحسین (ع) حرارة فی قلوب المؤمنین لا تبرد ابدا.پیامبراکرم (ص) فرمود: برای شهادت حسین (ع)، حرارت و گرمایی در دل‌های مؤمنان است که هرگز سرد و خاموش نمی‏شود. (جامع احادیث الشیعه، ج 12، ص556)

* عاشورا، روز غم

قال الرضا (ع): من کان یوم عاشورا یوم مصیبته و حزنه و بکائه جعل الله عزوجل یوم القیامة یوم فرحه و سروره.امام رضا (ع) فرمود: هر کس که عاشورا، روز مصیبت و اندوه و گریه‏اش باشد، خداوند روز قیامت را برای او روز شادی و سرور قرار می‏دهد. (بحارالانوار، ج 44، ص284)

* محرم، ماه سوگواری

قال الرضا (ع): کان ابی اذا دخل شهر المحرم لا یری ضاحکا و کانت الکابة تغلب علیه حتی یمضی منه عشرة ایام، فاذا کان الیوم العاشر کان ذلک الیوم یوم مصیبته و حزنه و بکائه...امام رضا (ع) فرمود: هر گاه ماه محرم فرا می‏رسید، پدرم (موسی بن‏ جعفر) دیگر خندان دیده نمی‏شد و غم و افسردگی بر او غلبه می‏یافت تا آن که ده روز از محرم می‏گذشت، روز دهم محرم که می‏شد، آن روز، روز مصیبت و اندوه و گریه پدرم بود. (امالی صدوق، ص 111)

* دیده‏های خندان

قال رسول الله (ص): یا فاطمة! کل عین باکیة یوم القیامة الا عین بکت علی مصاب الحسین فانها ضاحکة مستبشرة بنعیم الجنة.پیامبراکرم (ص) فرمود: فاطمه جان! روز قیامت هر چشمی گریان است، مگر چشمی که در مصیبت و عزای حسین گریسته باشد، که آن چشم در قیامت خندان است و به نعمتهای بهشتی مژده داده می‏شود. (بحارالانوار،ج 44، ص293)

* سالگرد سوگ حسین (ع)

عن الصادق (ع): نیح علی الحسین بن علی سنة فی کل یوم و لیلة و ثلاث سنین من الیوم الذی اصیب فیه.حضرت صادق (ع) فرمود: یک سال تمام، هر شب و روز بر حسین بن علی (ع) نوحه‌خوانی شد و سه سال، در روز شهادتش سوگواری برپا گشت. (بحارالانوار،ج 79، ص102)

* وقف برای عزاداری

قال الصادق (ع): قال لی ابی: یا جعفر! اوقف لی من منالی کذا و کذا النوادب تندبنی عشر سنین بمنی ایام منی.امام صادق (ع) می‏فرماید: پدرم امام باقر(ع) به من فرمود: ای جعفر! از مال خودم فلان مقدار وقف نوحه‌خوانان کن که به مدت ده سال در منا در ایام حج، بر من نوحه‌خوانی و سوگواری کنند. (بحارالانوار، ج 46، ص220)

* نوحه‌خوانی سنتی

عن ابی هارون المکفوف قال: دخلت علی ابی عبد الله (ع) فقال لی: انشدنی، فأنشدته فقال: لا، کما تنشدون و کما ترثیه عند قبره...ابوهارون مکفوف می‏گوید: خدمت حضرت صادق (ع) رسیدم. امام به من فرمود: برایم شعر بخوان. پس برایش اشعاری خواندم. فرمود: اینطور نه، همان طور که (برای خودتان) شعر خوانی می‏کنید و همانگونه که نزد قبر حضرت سید الشهداء مرثیه می‏خوانی. (بحارالانوار، ج 44، ص287)

* پاداش شعر گفتن برای حسین (ع)

قال الصادق (ع): ما من احد قال فی الحسین شعرا فبکی و ابکی به الا اوجب الله له الجنة و غفر له.امام صادق (ع) به جعفر بن عفان فرمود: هیچ کس نیست که درباره حسین (ع) شعری بسراید و بگرید و با آن بگریاند مگر آن که خداوند، بهشت را بر او واجب می‏کند و او را می‏آمرزد. (رجال شیخ طوسی، ص289)

* سرودن برای اهل‌بیت (ع)قال الصادق (ع): من قال فینا بیت شعر بنی الله له بیتا فی الجنة.امام صادق (ع) فرمود: هر کس در راه ما و برای ما یک بیت شعر بسراید، خداوند برای او خانه‏ای در بهشت، بنا می‏کند. (وسائل الشیعه،ج 10، ص467)

* اصحاب مدح و مرثیه

قال الصادق (ع): الحمد لله الذی جعل فی الناس من یفد الینا و یمدحنا و یرثی لنا.امام صادق (ع) فرمود: خدا را سپاس که در میان مردم، کسانی را قرار داد که به سوی ما می‏آیند و بر ما وارد می‏شوند و ما را مدح و مرثیه می‏گویند. (وسائل الشیعه، ج 10، ص469)

* شعرخوانی در ایام عزا

قال الرضا (ع): یا دعبل! احب ان تنشدنی شعرا فان هذه الایام حزن کانت علینا اهل البیت (ع).امام رضا (ع) به دعبل (شاعر اهل بیت) فرمود: ای دعبل! دوست دارم که برایم شعری بسرایی و بخوانی، چرا که این روزها (ایام عاشورا) روز اندوه و غمی است که بر ما خاندان رفته است. (جامع احادیث الشیعه، ج 12، ص567)

* مرثیه، نصرت اهل بیت (ع)

عن الرضا (ع): یا دعبل! ارث الحسین (ع) فانت ناصرنا و مادحنا ما دمت حیا فلا تقصر عن نصرنا ما استطعت.امام رضا (ع) فرمود: ای دعبل! برای حسین بن علی (ع) مرثیه بگو، تو تا زنده‏ای، یاور و ستایشگر مایی، تا می‏توانی، از یاری ما کوتاهی مکن. (جامع احادیث الشیعه،ج 12، ص567)

* شیعیان همراه و همدل با ائمه

قال علی (ع): ان الله...اختار لنا شیعة ینصروننا و یفرحون بفرحنا و یحزنون لحزننا.علی (ع) فرمود: خداوند برای ما، شیعیان و پیروانی برگزیده است که ما را یاری می‏کنند، با خوشحالی ما خوشحال می‏شوند و در اندوه و غم ما، محزون می‏گردند. (غررالحکم،ج 1، ص235)

* کشته اشک

قال الحسین (ع): انا قتیل العبرة لا یذکرنی مؤمن الا بکی.حسین بن علی (ع) فرمود: من کشته اشکم. هیچ مؤمنی مرا یاد نمی‏کند مگر آن که ـ به خاطر مصیبتهایمـ گریه می‏کند. (بحارالانوار، ج 44، ص279)

* یک قطره اشک

قال الحسین (ع): من دمعت عیناه فینا قطرة بوأه الله عز و جل الجنة.حسین بن علی (ع) فرمود: چشمان هر کس که در مصیبتهای ما قطره‏ای اشک بریزد، خداوند او را در بهشت جای می‏دهد. (احقاق الحق، ج 5، ص523)

* بهشت، پاداش عزاداری

قال علی بن الحسین السجاد (ع): ایما مؤمن دمعت عیناه لقتل الحسین و من معه حتی یسیل علی خدیه بوأه الله فی الجنة غرفا.امام سجاد (ع) فرمود: هر مؤمنی که چشمانش برای کشته‌شدن حسین بن علی (ع) و همراهانش اشکبار شود و اشک بر صورتش جاری شود، خداوند او را در غرفه‏های بهشتی جای می‏دهد. (ینابیع المودّه، ص429)

* به یاد فرزندان فاطمه (س)

قال السجاد (ع): انی لم اذکر مصرع بنی فاطمة الا خنقتنی لذلک عبرة.امام سجاد (ع) فرمود: من هرگز شهادت فرزندان فاطمه را به یاد نیاوردم، مگر آن که به خاطر آن، چشمانم اشکبار گشت. (بحارالانوار، ج 46، ص109)

* سوگواری در خانه‏‌ها

قال الباقر (ع): ثم لیندب الحسین و یبکیه و یأمر من فی داره بالبکاء علیه و یقیم فی داره مصیبته باظهار الجزع علیه و یتلاقون بالبکاء بعضهم بعضا فی البیوت و لیعز بعضهم بعضا بمصاب الحسین (ع).امام باقر(ع) نسبت به کسانی که در روز عاشورا نمی‏توانند به زیارت آن حضرت بروند، اینگونه دستور عزاداری دادند و فرمودند: بر حسین (ع) ندبه و عزاداری و گریه کند و به اهل خانه خود دستور دهد که بر او بگریند و در خانه‏اش با اظهار گریه و ناله بر حسین (ع)، مراسم عزاداری بر پا کند و یکدیگر را با گریه و تعزیت و تسلیت گویی در سوگ حسین (ع) در خانه‏هایشان ملاقات کنند. (کامل الزیارات، ص175)

* اشک علی (ع) در سوگ شهدای کربلا

قال الباقر (ع): مر علی بکربلا فی اثنین من اصحابه قال: فلما مر بها ترقرقت عیناه للبکاء ثم قال: هذا مناخ رکابهم و هذا ملقی رحالهم و هیهنا تهراق دماؤهم، طوبی لک من تربة علیک تهراق دماء الأحبة.امام باقر (ع) فرمود: امیرالمؤمنین (ع) با دو تن از یارانش از کربلا گذر کردند، حضرت، هنگام عبور از آنجا، چشمهایش اشک‌آلود شد، سپس فرمود: اینجا مرکب‌هایشان بر زمین می‏خوابد، اینجا محل بار افکندنشان است و اینجا خون‌هایشان ریخته می‏شود، خوشا به حال تو ای خاکی که خون دوستان بر روی تو ریخته می‏شود! (بحارالانوار، ج 44، ص 258)

* اشک، حجاب دوزخ

قال الباقر (ع): ما من رجل ذکرنا او ذکرنا عنده یخرج من عینیه ماء و لو مثل جناح البعوضة الا بنی الله له بیتا فی الجنة و جعل ذلک الدمع حجابا بینه و بین النار.امام باقر (ع) پس از شنیدن سروده‏های کمیت درباره اهل‌بیت، گریست و سپس فرمود: هیچ کس نیست که ما را یاد کند، یا نزد او از ما یاد شود و از چشمانش هر چند به اندازه بال پشه‏ای‏ اشک آید، مگر آن که خداوند برایش در بهشت، خانه‏ای بنا کند و آن اشک را حجاب میان او و آتش دوزخ قرار دهد. (الغدیر، ج 2، ص202)

* بیست سال گریه

قال الصادق (ع): بکی علی بن الحسین (ع) عشرین سنة و ما وضع بین یدیه طعام الا بکی.امام صادق (ع) فرمود: امام زین‌العابدین (ع) بیست سال (به یاد عاشورا) گریست و هرگز طعامی پیش روی او نمی‏گذاشتند، مگر این که گریه می‏کرد. (بحارالانوار، ج 46، ص 108)

* ادب سوگواریقال الصادق (ع): لما مات ابراهیم بن رسول الله (ص) حملت عین رسول الله بالدموع ثم قال النبی (ص): تدمع العین و یحزن القلب و لا نقول ما یسخط الرب و انا بک یا ابراهیم لمحزونون.امام صادق (ع) فرمود: چون ابراهیم پسر رسول خدا از دنیا رفت، چشم پیامبر پر از اشک شد. سپس پیامبرفرمود: چشم، اشکبار می‏شود و دل غمگین می‏‌شود، ولی چیزی نمی‏گوییم که خدا را به خشم آورد، و ما در سوگ تو ای ابراهیم اندوهناک هستیم. (بحارالانوار، ج 22، ص157)

* چشم‌های اشکبار

قال الصادق (ع): من ذکرنا عنده ففاضت عیناه حرم الله وجهه علی النار.امام صادق (ع) فرمود: نزد هر کس که از ما (و مظلومیت ما) یاد شود و چشمانش پر از اشک گردد، خداوند چهره‏اش را بر آتش دوزخ حرام می‏کند. (بحارالانوار، ج 44، ص285)

* احیاء خط اهل‌بیت (ع)

قال الصادق (ع): تزاوروا و تلاقوا و تذاکروا و احیوا امرنا.امام صادق (ع) فرمود: به زیارت و دیدار یکدیگر بروید، با هم به سخن و مذاکره بنشینید و امر ما را ـ کنایه از حکومت و رهبری ـ زنده کنید. (بحارالانوار، ج 71، ص352)

* مجالس حسینی

قال الصادق (ع) للفضیل: تجلسون و تحدثون؟ فقال: نعم، قال: ان تلک المجالس احبها فأحیوا امرنا، فرحم الله من احیی امرنا.امام صادق (ع) از فضیل پرسید: آیا (دور هم) می‏نشینید و حدیث و سخن می‏گویید؟ گفت: آری ‏فرمود: اینگونه مجالس را دوست دارم، پس امر(امامت) ما را زنده بدارید. خدای رحمت کند کسی را که امر و راه ما را احیا کند. (وسائل الشیعه، ج 10، ص392)

* اشک‌های ارزشمند

قال الصادق (ع): ...رحم الله دمعتک، اما انک من الذین یعدون من اهل الجزع لنا و الذین یفرحون لفرحنا و یحزنون لحزننا، اما انک ستری عند موتک حضور آبائی لک...امام صادق (ع) به مسمع که از سوگواران و گریه کنندگان بر عزای حسینی بود، فرمود: خدای، اشک تو را مورد رحمت قرار دهد. آگاه باش، تو از آنانی که از دلسوختگان ما به شمار می‏آیند، و از آنانی که با شادی ما شاد می‏شوند و با اندوه ما غمگین می‏گردند. آگاه باش! تو هنگام مرگ، شاهد حضور پدرانم بر بالین خویش خواهی بود. (وسائل الشیعه، ج 10، ص397)

* دل‌های سوخته

قال الصادق (ع): اللهم...و ارحم تلک الأعین التی جرت دموعها رحمة لنا و ارحم تلک القلوب التی جزعت و احترقت لنا و ارحم الصرخة التی کانت لنا.امام صادق (ع) بر سجاده خود نشسته و بر زائران و سوگواران اهل بیت، چنین دعا می‏کرد و می‏فرمود: خدایا...آن دیدگان را که اشک‌هایش در راه ترحم و عاطفه بر ما جاری شده و دل‌هایی را که به خاطر ما نالان گشته و سوخته و آن فریادها و ناله‏هایی را که در راه ما بوده است، مورد رحمت قرار بده. (بحارالانوار، ج 98، ص8)

* گریه بر مظلومیت شیعه

قال الصادق (ع): من دمعت عینه فینا دمعة لدم سفک لنا او حق لنا نقصناه او عرض انتهک لنا او لأحد من شیعتنا بوأه الله تعالی بها فی الجنة حقبا.امام صادق (ع) فرمود: هر کس که چشمش در راه ما گریان شود، به خاطر خونی که از ما ریخته شده است، یا حقی که از ما گرفته‏اند، یا آبرویی که از ما یا یکی از شیعیان ما برده وهتک حرمت کرده‏اند، خدای متعال به همین سبب، او را در بهشت جاودان، برای ابد جای می‏دهد. (امالی شیخ مفید، ص175)

* ثواب بی حساب

قال الصادق (ع): لکل شیی‏ء ثواب الا الدمعة فینا.امام صادق (ع) فرمود: هر چیزی پاداش و مزدی دارد، مگر اشکی که برای ما ریخته شود ـ که چیزی با آن برابری نمی‏کند و مزد بی اندازه داردـ .(جامع احادیث الشیعه، ج 12، ص548)

کوثر و اشکقال الصادق (ع): ما من عین بکت لنا الا نعمت بالنظر الی الکوثر و سقیت منه.امام صادق (ع) فرمود: هیچ چشمی نیست که برای ما بگرید، مگر این که برخوردار از نعمت نگاه به کوثر می‏شود و از آن سیرابش می‏کنند. (جامع احادیث الشیعه، ج 12، ص554)

* گریه آسمان

عن الصادق (ع): یا زرارة! ان السماء بکت علی الحسین اربعین صباحا.امام صادق (ع) فرمود: ای زراره! آسمان چهل روز، در سوگ حسین بن علی (ع) گریه کرد. (جامع احادیث الشیعه، ج 12، ص552)

* گریه و اندوه مطلوب

قال الصادق (ع):کل الجزع و البکاء مکروه سوی الجزع و البکاء علی الحسین (ع).امام صادق (ع) فرمود: هر نالیدن و گریه‏ای مکروه است، مگر ناله و گریه بر حسین (ع). (بحارالانوار، ج 45، ص313)

* پیامبر (ص) و گریه بر شهید

قال الصادق (ع):ان النبی لما جائته وفاة جعفر بن ابی طالب و زید بن حارثة کان اذا دخل بیته کثر بکائه علیهما جدا و یقول: کانا یحدثانی و یؤانسانی فذهبا جمیعا.امام صادق (ع) فرمود: وقتی خبر شهادت جعفر بن ابی طالب و زید بن حارثه به پیامبر خدا رسید، از آن پس هر گاه وارد خانه‏ می‏شد، بر آن دو شهید به شدت می‏گریست و می‏فرمود : آن دو شهید، با من هم سخن و همدم و انیس بودند، و هر دو رفتند! (من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص177)

* نفس های تسبیح

قال الصادق (ع):نفس المهموم لظلمنا تسبیح و همه لنا عبادة و کتمان سرنا جهاد فی سبیل الله. ثم قال ابو عبد الله (ع): یجب ان یکتب هذا الحدیث بالذهب.امام صادق (ع) فرمود: نفس کسی که به خاطر مظلومیت ما اندوهگین شود، تسبیح است و اندوهش برای ما، عبادت است و پوشاندن راز ما جهاد در راه خداست. سپس امام صادق (ع) افزود: این حدیث را باید با طلا نوشت! (امالی شیخ مفید، ص 338)

* فرشتگان سوگوار

قال الصادق (ع): اربعة الاف ملک عند قبر الحسین (ع) شعث غبر یبکونه الی یوم القیامة.امام صادق (ع) فرمود: 4 هزار فرشته نزد قبر سید الشهدا (ع) ژولیده و غبارآلود، تا روز قیامت بر آن حضرت می‏گریند. (کامل الزیارات، ص 119)

* گریه بر حسین (ع)

قال الرضا (ع): یا ابن شبیب! ان کنت باکیا لشی‏ء فابک للحسین بن علی بن ابی طالب (ع) فانه ذبح کما یذبح الکبش.امام رضا (ع) به ریان بن شبیب فرمود: ای پسر شبیب! اگر بر چیزی گریه می‏کنی، بر حسین بن علی بن ابی طالب (ع) گریه کن، چرا که او را مانند گوسفند سر بریدند. (بحارالانوار، ج 44، ص 286)

* مجالسی به یاد ائمه

قال الرضا (ع):من جلس مجلسا یحیی فیه امرنا لم یمت قلبه یوم تموت القلوب.امام رضا (ع) فرمود: هر کس در مجلسی بنشیند که در آن، امر (و خط و مرام ما) احیا می‏شود، دلش در روزی که دلها می‏میرند، نمی‏میرد. (بحارالانوار، ج 44، ص278)

* آثار گریستن بر حسین (ع)

قال الرضا (ع): فعلی مثل الحسین فلیبک الباکون فان البکاء علیه یحط الذنوب العظام.امام رضا (ع) فرمود: گریه کنندگان باید بر کسی همچون حسین (ع) گریه کنند، چرا که گریستن برای او، گناهان بزرگ را فرو می‏ریزد. ( بحارالانوار، ج 44، ص284)

* اشک و آمرزش گناه

قال الرضا (ع): یابن شبیب! ان بکیت علی الحسین (ع) حتی تصیر دموعک علی خدیک غفر الله لک کل ذنب اذنبته صغیرا کان او کبیرا قلیلا کان او کثیرا.امام رضا (ع) فرمود: ای پسر شبیب! اگر بر، حسین (ع) آن قدر گریه کنی که اشک‌هایت بر چهره‏ات جاری شود، خداوند همه گناهانت را که مرتکب شده‏ای می‏آمرزد، کوچک باشد یا بزرگ، کم باشد یا زیاد. (امالی صدوق، ص112)

* همدلی با عترت

قال الرضا (ع): ان سرک ان تکون معنا فی الدرجات العلی من الجنان فاحزن لحزننا و افرح لفرحنا.امام رضا (ع) به ریان بن شبیب فرمود: اگر تو را خوشحال می‏کند که در درجات والای بهشت با ما باشی، پس در اندوه ما غمگین باش و در شادی ما خوشحال باش. (جامع احادیث الشیعه، ج 12، ص549)

منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله بهجت