مجتبی حیدری

سازند سروک یکی از واحدهای کربناته ی سنگ چینه ای مهم گروه بنگستان در طی کرتاسه ی میانی (آلبین پسین-تورونین آغازین) در حوضه ی زاگرس (جنوب باختری ایران) نهشته شده است و از مخازن مهم هیدروکربنی به شمار می رود. به منظور تفسیر رخساره ها، محیط رسوبی و چینه نگاری سکانسی سازند سروک در بخش باختری حوضه ی زاگرس، پنج برش سطحی مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس تغییرات بافتی و خصوصیات سنگ شناختی 30 ریزرخساره متفاوت تشخیص داده شد که در شش گروه رخساره ای پهنه کشندی، لاگون، پشته ی زیرآبی، ریف رودیستی، جلوی ریف/ دریای باز کم ژرف و حوضه نهشته شده اند. رخساره های بخش زیرین سازند سروک (آلبین- اوایل سنومانین) شامل سکانس های I و II در یک رمپ کربناته نهشته شدند که در سنومانین تا اوایل تورونین (بخش بالایی سازند سروک) به یک شلف حاشیه دار تبدیل گردید. این تکامل پلتفرم کربناته ناشی از تغییر رژیم تکتونیکی صفحه ی عربی از حاشیه ی غیر فعال به حاشیه ی فعال و احتمالا فعالیت گسل های پی سنگی و فرارانش پوسته اقیانوس نیوتتیس در حاشیه ی شمال خاوری صفحه ی عربی در کرتاسه ی پسین بوده است که موجب ایجاد بالاآمدگی و گسترش پشته های زیرآبی و ریف رودیستی حاشیه پلتفرم و نیز حوضه های میان شلفی و پلتفرم های جدا افتاده به وِیژه در زون لرستان گردیده است. فعالیت گسل های پی سنگی باعث خروج پلتفرم از آب و ایجاد ناپیوستگی های فرسایشی (مرز سکانسی نوع اول) بویژه در مرز سنومانین/ تورونین و حذف رسوبات یا عدم رسوبگذاری گردیده است سازند سروک دارای پنج سکانس رده سوم است که الگوی انباشت آن ها بیانگر تاثیرپذیری از تغییرات ایوستازی در اواخر آلبین تا اواسط سنومانین است، اما اثر تکتونیک منطقه ای در اواسط سنومانین و اوایل تورونین به ایوستازی اضافه گردیده است. سیمانی شدن، دولومیتی شدن، انحلال، نوریختی، آشفتگی زیستی، میکریتی شدن و تراکم فیزیکی-شیمیایی از فرایندهای دیاژنزی مشاهده شده در سازند سروک می باشند. رسوبات کربناته سازند سروک در منطقهی مورد مطالعه دارای تخلخل پایین (میانگین تخلخل 72/2 درصد) هستند. اگرچه مقادیر تخلخل از 13/0 تا 11 درصد متغیر است. سرعت موج P اندازه گیری شده از 5208 تا 6531 متر بر ثانیه در این سازند متغیر است. تجزیه و تحلیل رگرسیون چند متغیره نشان می دهد که این تغییرات در ویژگی های صوتی وابسته به ترکیب کانی شناسی، مقد

چکیده: پیشبینی عملکرد ماشین حفاری تونل ( )TBMیکی از مسائل مهم برای برآورد هزینههای حفاری و زمان ساخت پروژههای تونل است. پیشبینی عملکرد این ماشینها عمدتا بر روی دو موضوع یکی پیشبینی نرخ نفوذ و دیگری پیشبینی نرخ سایش (طول عمر دیسکهای برشی) متمرکز میباشد. هدف این پژوهش مطالعه تاثیر پارامترهای زمینشناسی مهندسی بر عملکرد TBMدر تونل انتقال آب گلاس در استان آذربایجان غربی (شهرستان نقده) است. برای انجام این پژوهش 24نمونه سنگ آذرین، رسوبی و دگرگونی به صورت نمونههای بلوکی و مغزههای حفاری از مسیر تونل جمع آوری شد. مقاطع نازک میکروسکوپی برای ارزیابی خصوصیات سنگ شناسی شامل: شاخصهای سنگ شناسی، ضریب بافت، شاخصهای همگنی دانهها، ناهمگنی دانهها و قفل شدگی دانه ها تهیه گردید. خصوصیات فیزیکی (تخلخل، پوکی، درصد رطوبت، وزن واحد حجم خشک و وزن واحد حجم اشباع) و مکانیکی (مقاومت فشاری تک محوری، مقاومت کششی برزیلی، بار نقطهای، سرعت صوت، چکش اشمیت، پانچ استوانه ای، سختی سطح سنگ، شکنندگی، شاخص سایش سرشار) ماده سنگ تعیین شد. برای ارزیابی خصوصیات توده سنگ پارامترهای درزه شامل: شیب و جهت شیب، زبری، هوازدگی، فاصله داری، بازشدگی، پرشدگی و تداوم برای هر واحد زمین شناسی مهندسی جمع آوری گردید. سپس برای هر واحد زمین شناسی مهندسی سیستمهای طبقه بندی توده سنگ محاسبه و تعیین شد. با توجه به موقعیت گمانههای حفر شده، خصوصیات ژئومکانیکی بدست آمده به هر واحد زمین شناسی مهندسی اختصاص داده شد. برای ارزیابی تاثیر پارامترهای زمین شناسی مهندسی بر عملکرد TBM از دو روش آماری و ژئوتکنیکی استفاده شد. در روش آماری به ترتیب به بررسی توزیع آماری دادهها، همبستگی بین نتایج آزمایشگاهی و صحرایی با عملکرد ماشین، ارائه مدلهای رگرسیونی ساده و خطی و غیرخطی چندگانه برای پیشبینی نرخ نفوذ و طول عمر دیسکهای برشی در مقاطع مختلف تونل پرداخته میشود. در این روش برای پیشبینی نرخ نفوذ مدلهای سه متغیره خطی و غیرخطی با پارامترهای شاخص چقرمگی ( ،)Tiپارامتر درزه داری ( )JPو سختی ویکرز ( )VHNRبکار رفته است.

یکی از پارامترهای مهمی که در مهندسی سنگ مورد استفاده قرار می گیرد، مقاومت فشاری تک محوری سنگ (UCS) است که از انجام آزمایش مستقیم بر روی نمونه مغزه های سنگ بکر در آزمایشگاه بدست می آید. انجام این آزمایش برخلاف سادگی فهم و درک منطق آن، نسبتاً گران قیمت و مستلزم صرف وقت زیاد می باشد. یکی از مهمترین محدودیت هایی که انجام این آزمایش با آن روبروست موانع و سختی های تهیه نمونه استاندارد است. بسیاری مواقع امکان تهیه مغزه های سنگی به سبب سستی، خردشدگی و فولیاسیون وجود ندارد. به منظور غلبه بر این مشکلات و تعیین سریع شاخصی برای برآورد مقاومت سنگ، آزمایش های ساده ای همچون آزمایش بارنقطه ای، آزمایش چکش اشمیت، آزمایش پانچ، آزمایش نفوذ سوزن،آزمایش برزیلی و آزمایش سرعت صوت پیشنهاد شده است. انجام این آزمایش ها به همراه قضاوت صحیح کارشناسی می تواند برآورد مقاومت فشاری تک محوری ارائه دهد. در پژوهش حاضر کارایی آزمایش های یاد شده در تخمین مقاومت فشاری تک محوری شش نوع سنگ رسوبی از سازند قم، اعم از گرینستون، وکستون- مادستون، باندستون، کالک لیت آرنایت، سنگ گچ و مارن، در جنوب شهر قم، مورد بررسی قرار گرفته و محدوده های مقاومتی مناسب برای هر کدام از آزمایش های شاخص معرفی گردیده است. سپس برای استفاده از نتایج آزمایش های شاخص جهت برآورد UCS، روابط و مدل هایی با روش های رگرسیونی (خطی و غیرخطی، ساده و چندگانه) و محاسبات نرم همچون سیستم فازی، شبکه عصبی و سیستم فازی- عصبی ساخته شده است. نتایج مطالعات نشان می دهد که سنگ های رسوبی مورد مطالعه سازند قم، از نظر مقاومتی از سنگ های ضعیف تا سنگ های خیلی مقاوم را شامل می شوند و محدوده مقاومتی آن ها از 21/6 تا 32/160 مگاپاسکال متغیرمی باشد. آزمایش نفوذ سوزن، آزمایشی سریع، ارزان و غیرمخرب است که به سادگی در آزمایشگاه و صحرا و بر روی مغزه، بلوک و رخنمون سنگی قابل استفاده می باشد. برای تعیین محدوده مطلوب مقاومت فشاری تک محوری برای کاربرد نتایج آزمون نفوذ سوزن (با سعی و خطا) محدوده های مقاومتی مختلف برای تحلیل نتایج بدست آمده مورد بررسی قرار گرفتند. نتیجه بررسی ها نشان داد که بهترین محدوده برای آزمایش نفوذ سوزن (NPI)، محدوه مقاومت فشاری تک محوری کمتر از 30 مگاپاسکال است. نتایج حاکی از آن است که بهترین همبستگی بین UCS و NPI در سنگ مارن برقرار است. در کالک لیت آرن

مصالح سنگی به عنوان سنگ بنا اهمیتی تاریخی در احداث ساختمان ها و بناهای تاریخی داشته اند. سنگ بنای آثار تاریخی همواره در معرض اثرات مخرب فرایندهای هوازدگی بوده اند.