قاسم سبحانی فخر

خداوند متعال برای تربیت انسان جهت میل به اهداف متعالیه اش شیوه های نابی دارد که یکی از آن شیوه ها،تشویق و تنبیه در مقابل فضایل و رذایل اخلاقی است..از اصول مهم در تعلیم و تربیت اسلامی نیز تشویق و تنبیه می باشد و این دو اصل به عنوان امری مسلم در تربیت اسلامی و در فرهنگ دینی و روانشناسی شناخته و پذیرفته شده است.. این پژوهش از طریق بازشناسی آرای فقهای امامیه و اهل سنت درباره تنبیه بدنی کودک به بررسی مبانی مشروعیت، شرایط و کیفیت تنبیه بدنی پرداخته است. اگرچه در فقه اصل بر ممنوعیت زدن کودک است اما به طور کلی ممنوع نیست زیرا تعزیر و تادیب مواردی هستند که موجب شکستن ممنوعیت تنبیه بدنی طفل شده است. هر چند بیشتر قریب به اتفاق فقها در تنبیه بدنی کودک این دو عنوان را تفکیک نکرده اند اما از آنجا که در برخی موارد خاص به آن اشاره نموده اند از این رو تفکیک این دو عنوان ضروری به نظر می رسد چه اینکه موارد، حکم، شرایط و بسیاری از لوازم این دو عنوان با هم متفاوت است و ثمرات عملی قابل توجهی در تفکیک این دو عنوان وجود دارد. به عنوان نتیجه حاصل از تحقیق باید گفت گرچه فقیهان دو مذهب در اصل جواز تنبیه بدنی اتفاق نظر دارند ولی در جزئیاتی مانند صاحبان حق تنبیه بدنی کودک،اذن ولی در تنبیه توسط معلم،مادر و... اختلاف دارند.

چکیده: این پایان نامه به جز مباحث مقدماتی (فصل اول و دوم) بر سه فصل و نتیجه گیری مشتمل است. فصل سوم پاسخ به این سوال است که ملاک طیّب و خبیث بودن خوراکیها چیست؛ از آنجاکه قرآن کریم معیار حرمت خوراکیها را خبیث بودن و معیار حلال بودن آنها را طیّب بودن قرار داده، جا دارد که بحث شود، معیار طیّب و خبیث بودن چیست. آیا خبیث و طیب را عرف و طبع سلیم مشخص می کند یا شارع؟ این تحقیق ما را به این حقیقت می رساند که خبیث یا طیب بودن برخی امور توسط طبع سلیم معلوم می شود ولی برخی دیگر، از امر و نهی شارع بدست می آید؛ وقتی شارع از خوردن گوشت خوک نهی می کند کشف می کنیم خبیث و ناگوار است، هر چند لذیذ و گوارا جلوه کند. در واقع، محدودیت درک و بینش انسان، مانع تشخیص منافع و مضارّ واقعی اشیاء می گردد. فصل چهارم پاسخ به این سوال است که مصادیق انعام کدام اند؟ منشا این پرسش این است که قرآن کریم تصریح می کند که انعام جز آنچه تلاوت می شود یا برخی انعام حلال است حال باید دید انعام به چه حیواناتی گفته می شود. می توان گفت در این باره سه قول وجود دارد:1.خصوص ابل، بقر و غنم. 2. این سه به علاوه ظبی، بقر الوحش و حمار الوحش. 3. هرچارپایی انعام است. بنا بر این اصل، اولی این است که همه چارچایان حلال اند و حرمت، به بیان نیازمند است. ممکن است بررسی و تحقیق ما را به قول سوم هدایت کند. فصل پنجم پاسخ به این پرسش است که طعام دریایی چیست؟ قرآن می-فرماید: «احلّ لَکُم صَیدُ البَحرِ وَ طَعامُهُ ....» مقصود چه نوع طعامی است. گروهی از مفسّران و فقهای غیر امامی به استناد اطلاق آیه می گویند هر حیوان دریایی حلال است ولی مفسران و فقیهان امامی می گویند آیه در مقام بیان نیست و اطلاق ندارد و برای بیان به سنّت و حدیث نیازمندیم و سنّت تنها ماهی فلس دار را حلال دانسته و برخی هم نظیر صاحب جواهر می گویند آیه با توجه به قرائن و زمان نزول به ماهی فلس دار انصراف دارد.

چکیده : هدف اساسی پژوهش حاضر، شناسایی آسیب های آموزش احکام در تدوین کتب دین وزندگی در دورۀ متوسطه می باشد. نوع این تحقیق توصیفی– تحلیلی است و ابزارهای گردآوری مطالب کتاب، مقالات و آرای کارشناسان می باشد. بررسی موضوعِ بازنگری در تدوین کتب دین وزندگی، براساس تفکیک جنسیتی با نیاز های فقهی هر دورۀ سنی می باشد. دراین پایان نامه نقایص کتب دین و زندگی در مقطع متوسطه ارزیابی گردیده است که برخی از آنها به شرح زیر می باشد. احکام فقهی مورد نیازاین مقطع در کتاب تدوین نشده است، در برخی دروس تعداد آیات زیاد بوده و بعضاً با متن درس همخوانی ندارد. حجم مطالب نسبت به ساعات تدریس زیاد، خسته کننده و ملال آور است. مطالب برخی دروس پیچیده و مبهم بیان گردیده است. عناوین در برخی دروس زیاد و دارای بارش اطلاعاتی است و جای ذکر نمونه هایی از سبک زندگی دینی در متن درس خالی است. مطالب فقهی که مورد نیاز دانش آموز است پیشنهاد شده است که در قالب عناوین جایگاه احکام، تقلید، مطهِّرات که شامل وضو، غسل و تیمم در سال اول ذکرشده است. در سال دوم بحث نماز، روزه، مالیات، خمس و زکات، امر به معروف ونهی از منکر جایگزین گردیده است. در سال سوم مطالب جایگزین شده عباتند از: جهاد و دفاع، خوراکی های حلال،کتاب النکاح که شامل احکام نگاه کردن، ازدواج و شرایط آن و افزایش مهارت های شناختی نسبت به همسران و نگاهی اجمالی به رابطه اخلاق واحکام دارد. باید توجه نمود که آموزش فقه در دورۀ دبیرستان یک مدل و یک نظریه بسیار مهم در تربیت دینی می باشد. آموزش و پرورش برای رهایی از کلاف سردرگم تربیت دینی کودکان و نوجوانان ناگزیراست رویکردی جدی به آموزش احکام و رابطۀ احکام با اخلاق داشته باشد. تربیت مطلوب، تربیتی است که به همۀ ابعاد وجودی انسان توجه داشته و همۀ فعالیت های آموزشی نیز متوجۀ این هدف مهم باشد.

چکیده: مهم ترین علل مخالفت اندیشمندان مسلمان با عرفا در این است که عرفا پای بند به دین اسلام نیستند. امّا خودِ عرفا از چنین نسبتی تبرّی جسته و مدّعی هستند که حقایق اسلامی را بهتر از دیگران درک کرده اند و یک مسلمان واقعی اند. چگونگی عدول برخی از عرفا از ظواهر شرع نیاز به شرح دارد، به این معنی که عرفا با افعال و اقوال خود از محدودۀ شریعت خارج شده و خلاف ظاهر سخن می گویند و موجب اعتراض فقیهان می گردند. روشن است که مهم ترین منابع فقها کتاب و سنّت است امّا از آن جا که شارع برای فهم این ها، راه ویژه ای را پیشنهاد نکرده، راه همان، شیوۀ عقلا و عرف است که فقها هم به ظاهر تمسّک می جویند. از سوی دیگر عرفا مطالبی را به شرع و دین نسبت می دهند که خلاف ظاهر و برداشت فقیهان است مثل تاویلات عرفا. پس از مطرح کردن مسائل مختلف چنین نتیجه گیری می شود که: با این که فقها اشکال می کنند امّا لزوماً به این معنی نیست که سخن عارفان کاملاً مردود باشد چون زبان عرفان غیر از زبان عرفی است و عدم درک همین مسئله سبب اختلاف شده است. مهم ترین مسئلۀ اختلاف برانگیز غنا و سماع است، پس اشکال فقها را مطرح کرده و بیان می کنیم که منظور از غنای حرام کدام است. پس از آوردن مجموع مطالب چنین نتیجه گیری می کنیم که: در مواردی که تحقّق غنا معلوم باشد باید از آن دوری کرد و در موارد مشکوک نیز، اجتناب کردن بهتر است چون، احتیاط راه نجات است و در مبحث سماع، فقهای متشرّع در مذهب شیعه اکثراً سماع را به عنوان غنا حرام دانسته، امّا در مقابل برخی از عرفا نه تنها سماع را مباح می دانند بلکه گروهی از آن ها سماع را واجب می دانند. هدف از ارائه این پایان نامه این است که چنین پژوهش هائی می تواند به شفاف سازی دو مشرب فقهی و عرفانی کمک کرده و همین طور در رفع منازعه بین فقها و عرفا اثرگزار است.

چکیده از جمله مسائلی که در فقه مطرح بوده و دارای آثار عملی می باشد حرمت اعانه بر اثم است.این مسئله که اعانه بر اثم حرام است یا خیر از قدیم الایام در بین فقها مطرح بوده و اکثر قریب به اتفاق آنها به حرمت اعانه بر اثم نظر داده اند. ازجمله فقهایی که به حرمت اعانه بر اثم نظر داده امام خمینی است که به حکم عقل و آیه «ولا تعاونو» و ادله نهی از منکر استدلال نموده است و به اشکالهایی که در این زمینه مطرح بوده پاسخ داده است.در قبال این نظر آیت الله خویی از معاصرین ، حرمت اعانه بر اثم را نپذیرفته و معتقد است اعانه بر اثم حرام نیست.ایشان به روایاتی که به جواز فروش انگور به کسی که خمر می سازد و روایاتی از این دست استدلال نموده و آیه «لا تعاونو» را بر حرمت اشتراک بر اثم حمل کرده و شامل اعانه بر اثم نمی داند و روایات و ادله دیگر را توجیه نموده است.بر هر یک از قول به حرمت و عدم حرمت ثمراتی مترتب می شود که در فصول پایا نامه به آنها اشاره شده است.

مجازات تبعید از جمله مجازات های محدود کننده ی آزادی اشخاص است که با حبس و زندانی نمودن که آزادی اشخاص را به طور کامل از میان می برد تفاوت دارد. در این نوع عقوبت مرتکبین برخی جرایم به ترک اجباری محل سکونت یا محل وقوع و ارتکاب جرم با در نظرگرفتن مسافت مشخصی با صدق عنوان غربت تبعید و به مدت یک سال در برخی جرائم منافی عفت و اخلاق حسنه مانند زنا و یا به طور همیشگی درجرم محاربه ملزم می گردند. این عقوبت در فقه امامیه واهل تسنن به دلیل آیه 33 سوره مائده « او ینفوا من الارض » واحادیث صحیحه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و روایات متواتر از ائمه اطهار (علیهم السلام) و صحابه پیامبر و سیره ی مسلمین و اجماع فقهای فریقین اثبات می گردد. جرائم حدی مانند زنای غیر محصن، قیادت و محاربه در فقه امامیه مستوجب عقوبت تبعید شده و در فقه عامه جرائم حدی زنا و محاربه و برخی جرایم تعزیری مانند: مخنث بودن وتشبیب مستوجب عقوبت تبعید می باشند. در این نوشته با استفاده از روش تحلیلی ـ توصیفی و مراجعه به منابع مکتوب، اقوال وآراء فقهای مذاهب اسلامی را مورد نقد و بررسی قرار داده ایم امید است نتیجه به دست آمده بتواند در رسیدگی به دعاوی مرتبط با این مساله مورد استفاده قرار بگیرد