علی اکبر سبزی پرور

با افزایش جمعیت جهان و نیاز به تامین غذا، کشاورزان به استفاده از انواع کودهای شیمیایی، آلی و آفتکش ها روی آورده اند.کاربرد بی رویه این نهاده ها بدون در نظر گرفتن اثرات جانبی آن، مشکلات فراوانی از نظر زیست محیطی و به خطر انداختن سلامتی انسان ها را به همراه می آورد. مقدار بهینه آب و نیتروژن برای مدیریت عملکرد محصول در نواحی خشک و نیمه خشک اهمیت به سزایی دارد، زیرا مصرف آب زیاد، باعث شستشوی نیتروژن به ناحیه زیر ریشه می شود که از لحاظ اقتصادی به کشاورز زیان وارد می گردد. از سوی دیگر آلودگی آب های زیرزمینی به نیترات یک مشکل گسترده برای اقتصاد، اکوسیستم و سلامتی انسان است. به منظور شبیه سازی و ارزیابی اثر فعالیت های کشاورزی بر روی فرایند های گوناگون خاک نظیر آبشویی نیترات، تجمع و جذب آن، چندین مدل عددی مورد استفاده قرار گرفته است. دسته ای از این مدل ها نظیر HYDRUS برای شبیه سازی حرکت آب و انتقال املاح در ناحیه غیراشباع از حل معادله ریچاردز برای حرکت آب و معادله جابجایی- انتشار برای انتقال املاح استفاده می کنند. در این مطالعه برای بررسی آبشویی یون نیترات از سه تیمار آبیاری به صورت آبیاری کامل (I1)، آبیاری 85% (I2) و آبیاری 70% (I3) و سه تیمار کودی 150(N1)، 250 (N2) و 350 (N3) کیلوگرم در هکتار استفاده شده است. با استفاده از برنامه RETC برازش داده های منحنی مشخصه آب از روی داده های مشاهداتی صورت می گیرد که با استفاده از مدل ون گنوختن معلم این برازش انجام می پذیرد. در این برازش ضریب تبیین برابر با 98/0 می باشد که نشان از دقت بالای این مدل در تخمین خصوصیات هیدرولیکی خاک دارد. شبیه سازی ها حاکی از آن است که تغییرات رطوبت خاک شکل ثابتی ندارد و با افزایش عمق افزایش می یابد. با توجه به نتایج شبیه سازی در زمان آبیاری در مواقعی که رطوبت موجود در خاک بالا می باشد سرعت انتقال نیترات نیز بیشتر بوده است. بیشترین مقدار نیترات با توجه به شبیه سازی صورت گرفته در لایه 60-30 در تیرماه و در تیمار I3N3 اتقاق افتاده است. با کاهش 30 درصدی مقدار آبیاری در تیمار N1 میزان نیترات تجمع یافته در عمق 120-90 در شهریورماه 40 درصد افزایش یافته است که بیان گر این مطلب می باشد که با کاهش میزان آبیاری رطوبت موجود در خاک کم شده و در پی آن نیز آبشویی نیترات کاهش پیدا کرده است. نتایج آنالیز حساسیت حاکی از آن بو

تنش آبی یکی از مهم ترین پارامترهای محدود کننده تولید عملکرد می باشد و به همین دلیل مدیریت و برنامه ریزی آبیاری امری اجتناب ناپذیر می باشد. در روش های معمولی مقدار آب موجود در خاک به عنوان معیار سنجش وضعیت آب در اندام های گیاهی مورد استفاده قرار می گیرد و پارامترهای جوی و نوع گیاه در نظر گرفته نمی شود. به همین منظور جهت استفاده از کلیه ی پارامتر های موثر بر تبخیر و تعرق و جذب گیاه، استفاده از دمای پوشش سبز به عنوان شاخص برنامه ریزی آبیاری انتخاب شده است. جهت اندازه گیری دمای پوشش سبز از دماسنج مادون قرمز لیزری تستو مدل 831 و برای محاسبه شاخص تنش آبی گیاه از روش ایدسو استفاده گردید. در روش ایدسو دو حد مبنای بالایی وپایینی به منظور ایجاد تنش صد در صد و تنش صفر درصد وجود دارد. مقدار عددی CWSI بین 1-0 است که صفر مبین عدم تنش و 1 حداکثر تنش را به گیاه نشان می دهد. این تحقیق بر روی گیاه چغندرقند رقم 004 اتجام شد. طرح آزمایشی در قالب بلوک کاملا تصادفی به صورت 4 تیمار در 3 تکرار در مزرعه آزمایشی در شهرستان بروجرد انجام گردید. تیمارهای آبیاری به صورت تیمار آبیاری کامل و تیمارهای 115، 85 و 70 درصد نیاز آبی بودند و دور آبیاری 7 روزه در نظر گرفته شد. همچنین به منظور بررسی حداکثر تنش وارد شده به گیاه تیماری به شکل صفر درصد آبیاری در نظر گفته شد. معادله خط مبنای پایینی به صورت (Tc-Ta)ll=1.679-0.071(VPD) و معادله خط مبنای بالایی به صورت Tc-Ta)ul=5.43 °C) محاسبه شدند. براساس تحلیل های آماری تیمار 85 درصد به عنوان مبنای برنامه ریزی آبیاری در نظر گرفته شد. برنامه ریزی آبیاری با روش CWSI به این صورت است که اگر تیمار 85% به عنوان معیار برنامه ریزی آبیاری در نظر گرفته شود، زمانی که CWSI اندازه گیری از مزرعه کم تر از 31/0 محاسبه شده در نتایج باشد یعنی زمان آبیاری فرا نرسیده و زمانی که CWSI اندازه گیری شده در مزرعه بیشتر از 31/0 باشد یعنی از زمان آبیاری گذشته است. عملکرد محصول در تیمار 85% از لحاظ وزن و قند تفاوت معنی داری با تیمار آبیاری کامل نداشت.